Onlangs viel mijn oog weer eens op een kunstwerk. Ik ben geen kenner, slechts een liefhebber en gelegenheidskoper. Een genegenheidskoper. Ik vind iets mooi of boeiend en dan overtuig ik mezelf dat het geld waard is. Dat gaat niet altijd goed. Zo heb ik tijdens een strandwandeling eens vijf kilo purschuim meegezeuld, veronderstellend dat het ambergris was. En stond ik voor schut bij Kunst of Kitsch met een namaakbeeldje uit de Kneng-dynastie. Kneng-kdeng!

Geleid door mijn feilloze instinct deed ik in de aftersale van een online veiling een bod op een schilderij dat gesigneerd was met H. Cassiers. Het betreft een middelgroot winterzicht, een afbeelding van enkele besneeuwde molens aan het water met dreigende wolken aan de horizon. Vlekjes vriesblauw zichtbaar in de lucht. Het werk werd omschreven als een olieverf op linnen. Het veilinghuis mailde me prompt dat ik het werk kon komen afhalen voor de geboden prijs. Wat de gek ervoor gaf.

Hoezo gek? De signatuur is van Henri Cassiers, een Vlaamse meester (1858-1944) die naam heeft gemaakt met schoolplaten, affiches en ansichtkaarten. Er is iets vreemds aan de hand met deze schilder. Zijn oude reclame-posters voor de Antwerpse rederij Red Star Line brengen meer op dan originele aquarellen en olieverfschilderijen. Blijkbaar wordt de decoratieve waarde van zijn werk hoger ingeschat dan zijn betekenis als kunstschilder. Door zijn fellow artists werd Cassiers echter wel gerespecteerd. Hij was mede-oprichter van Les Hydrophiles, een groep aquarellisten in Brussel en omstreken.

Klare lijn

Cassiers was een tijdgenoot van Vincent van Gogh. Beide kunstenaars hebben gemeen dat ze in hun leerjaren beïnvloed zijn door het impressionisme van de belle epoque en later meegezogen werden in het japonisme dat in Parijs populair was. Van Gogh ontwikkelde een unieke explosieve stijl, terwijl Cassiers zijn vaardige hand gebruikte om kunstige illustraties te maken van zeeschepen, automobielen, landschappen en uiteindelijk zelfs klederdrachten.

Veel werk van Cassiers is gemaakt om vermenigvuldigd te worden, gebruik makend van nieuwe druktechnieken. Je ziet er de klare lijn in ontstaan die later met Tintin van Hergé tot grote bloei kwam, een stijl die op zijn beurt weer geïnspireerd is door de Chinese en Japanse prentenkunst.

Reproducties

Voor deze generatie kunstschilders was de verkoop van licenties aan drukkers van posters en ansichtkaarten een belangrijke bron van  inkomsten. Van Gogh heeft dat ook even geprobeerd, tevergeefs. Dat was destijds al een punt van discussie onder kunstenaars, want uitgevers en commerciële opdrachtgevers hadden uiteraard een voorkeur voor illustratieve stijlen. Het eindresultaat was toegankelijk, maar meestal ook minder artistiek. De vorm had voorrang op de vent.

Dat neemt niet weg dat er prachtige aquarellen en olieverfschilderijen van Cassiers in omloop zijn. Hij reisde veel in Nederland en plaatste zijn schildersezel bij menig stadspoort, brug, haven en molen om het drama van water, lucht en land vast te leggen in vette oliestreken, of juist met fluïde waterkleuren.

Hotel Spaander

De Vlaming verbleef regelmatig in Volendam, waar hij logeerde in het kunstenaarshotel Spaander. Hij vond er met zijn familie onderdak tijdens de Eerste Wereldoorlog. Daar liet hij een schilderij achter dat een eeuw later bij Christies geveild werd voor enkele duizenden euro’s. Geen hoge prijs, maar de waarde van een Cassiers lijkt in ieder geval de bodem ontstegen. De originele olieverfs worden langzaamaan meer waard dan de oude affiches.

Merkwaardig: dat geveilde werk is een iets grotere versie van het schilderij dat ik net gekocht heb. Die van Spaander heeft meer details, maar minder kleur. Hun versie is vereeuwigd als litho en ansichtkaart; die van mij niet. Die van Spaander heeft een signatuur rechts; op mijn versie staat de handtekening links.

Mijn Cassiers is te goed om een kopie te zijn, dus ik ga ervan uit dat de meester zelf een tweede variant gemaakt heeft. Voor een bekwame vervalser is de waarde van een Cassiers immers niet hoog genoeg. Het is iets wat kunstschilders destijds vaker deden: één versie voor de patron en een volgende voor de eigen verzameling. Nou moet ik alleen nog een kapitaalkrachtige verzamelaar vinden om onze collectie langzaam uit te breiden. En een museum te bouwen. In Vlissingen bijvoorbeeld, waar de volksverhuizers uitgezwaaid werden.

Of is het toch een kopie?

Update > Anderhalf jaar later kwam ik een vergelijkbare afbeelding tegen op een schilderij van een Apols. Is dat Louis Apol, een tijdgenoot van Cassiers die bekend was om zijn winterlandschappen? Of zien we hier een kopie van een amateur?

Dit Zicht op Zierikee bracht in 2021 op een veiling van Maison Jules in Gent duizend euro op.

Update 2 > Er werd een olieverf (gemengde techniek) van Cassiers aangeboden op een online veiling. Het is volgens de verkoper een Veluws Tafereeltje. Ik zie een huishouden in Anton Pieck-stijl, niet mijn smaak. Wel decoratief met al dat blauw. Kijk ik naar de kasseien op de vloer, dan vermoed ik dat het een Vlaams boerenwoning is. Cassiers was bij mijn weten nooit op de Veluwe.

De waarde wordt geschat tussen de €3000- en €4000-. Het schilderij verhuisde uiteindelijk voor een slordige drieduizend euro naar een liefhebber in de VS.