Vincent van Gogh heeft verschillende versies van zijn irissen en zonnebloemen geschilderd, maar er was nog een ander onderwerp dat hij op diverse manieren vereeuwigd heeft. De Pont de Langlois. Oftewel de brug van de brit, zoals Vincent aan zijn broer schreef.

Wat was er zo bijzonder aan die pont de Langlois bij Arles? De oeververbinding – vernoemd naar een brugwachter – doet een beetje denken aan de Magere Brug in Amsterdam. Van Gogh was een Brabander, maar hij merkte de gelijkenis met de Hollandse ophaalbruggen wel op. Het was in ieder geval een mooie constructie die Vincent aanleiding gaf om met het effect van licht, kleur en perspectief te experimenten. Het is bovendien een illustratie van zijn aangename verwondering over de schoonheid van het landschap rond Arles, waar hij net gearriveerd was. Op zoek naar de plek in Frankrijk waar hij zijn Japonisme kon vieren met een kleurrijk pallet.

Ik heb de verschillende werken (vier olieverf en één aquarel) in een volgorde gezet die toewerkt naar een climax, een echte Van Gogh. Waar het niet langer draait om de waargenomen werkelijkheid, maar om de beleving. Die intenser wordt als je de hitte van de hemel durft weer te geven. Er zijn ook kleine aanpassingen. Vincent kiest een iets lager perspectief, waardoor de brug ook de horizon overbrugt. Hij situeert wat bomen als vingerwijzing naar de hemelkoepel. En hij laat een rijtuig passeren, eerst getrokken door een wit paard, later door een donker rijdier.

Voor Versteeg

De volgorde waarin ze geschilderd zijn, was precies andersom – volgens een beschrijving van het veilinghuis Christie’s. De helderblauwe versie was de eerste. Laveloos van het licht. Meteen raak! Vincent zelf verwees naar deze brug als de pont de l’anglais. Hij was zo trots op deze prestatie, dat hij zijn broeder vroeg het schilderij in te lijsten en aan te bieden aan de Haagse galeriehouder Tersteeg, een aquarellist en vroegere leermeester die kritiek had op Van Gogh’s gebruik van kleur. Zijn reactie: “Dit is het werk van een krankzinnige…”

Later maakte Vincent andere versies, met afwijkende kleuren omdat het weer op de dag verschilde. De aquarel diende om zijn broer een indruk te geven van het werk. Een derde olieverf (de tweede bleek verregend) was bedoeld voor de eigen collectie.

Als ik nog eens naar de schilderijen kijk, heeft Vincent waarschijnlijk drie versies ter plekke gemaakt en later nog twee kopieën toegevoegd. Want van één moment zijn overduidelijk drie versies gemaakt. Dat deed Vincent omdat hij overtuigd was van het commercieel potentiel. Hij schreef zijn broer: “Bewaar die andere versies, want ze worden vast meer waard als de eerste eenmaal verkocht is.” De donkere versie werd in 2003 geveild voor 8,2 miljoen dollar.

Terwijl ik dit schrijf waait de muziek van Starry Starry Night (Don McLean) over van de buren.