UA-118352680-1

Gele Rijders

Het bereden artillerie-regiment De Gele Rijders spreekt tot de verbeelding. Deze ruiters met kanonnen hebben nog voor Napoleon gevochten toen hij heerser was in Nederland, om zich even later tegen de Franse keizer te keren bij Waterloo. Met hun hoge berenmutsen en geel geliste uniformjasjes – de dolman – maakten deze ruiters indruk op vriend en vijand.

Breitner studie cavalerieZe waren ook een geliefd onderwerp voor menig schilder, eind 19e eeuw. George Hendrik Breitner leerde paarden schilderen van Charles Rochussen; hij oefende zelfs in de Haagse stadsrijschool. Zijn ruiters waren zo goed dat de schilder Mesdag hem vroeg mee te werken aan zijn panorama in wording. Er zijn talloze krijttekeningen, aquarellen en olieverfschilderijen bekend waarop Breitner laat zien hoe de cavalerie of de rijdende artillerie exercities uitvoert in de duinen rond Den Haag.

Laten we eens een bekend schilderij van Breitner (nu in de collectie van het Rijksmuseum) vergelijken met een werk dat onlangs op een online veiling verkocht werd voor 650 euro. Op Breitners werk zien we opstuivend zand, paarden in galop en ruiters in prachtige uniformen (zelfs met sabels) die hun paarden in toom houden. Op de voorgrond twee ruiters, waarvan eentje een derde paard meeneemt. Er is zelfs een schets gevonden van dit schilderij.

Het werk op de veiling vertoont enkele opvallende overeenkomsten. Ook hier twee ruiters op de voorgrond, waarvan de middelste een derde paard onder controle probeert te houden. Het perspectief verschilt een beetje. Breitner staat iets hoger; de tweede schilder staat wat lager. En de kleding wijkt af. Op het geveilde schilderij dragen de ruiters niet het indrukwekkende uniform van de Gele Rijders. Wat dragen ze wel? Een donkergrijs tuniek en een kwartiermuts met rode kentekens.

ruitersOvereenkomsten

De overeenkomsten zijn zodanig dat het geveilde schilderij in ieder geval qua themakeuze en compositie een kopie lijkt van het origineel. Maar waarom dan een lager perspectief gekozen? Dat maakt het voor de kopieerder niet eenvoudig.

De stijl verschilt ook. Al is het wel bekend dat Breitner dit onderwerp op diverse manieren verwerkt heeft. Ook als houtskoolschets en aquarel. En dan de uniformen. Natuurlijk zijn de paradepakken van de Gele Rijders indrukwekkend. Maar gingen ze daarmee ook altijd op oefening? De uniforms op het geveilde schilderij komen overeen met het veldtenue van de Gele Rijders. Zo’n kwartiermuts met rode opslag werd niet door andere artillerie-regimenten gedragen.

dekselKijk ook eens naar het paneel waarop het veilingwerk is geschilderd. Dat lijkt een deksel van een kist. Een munitiekist? Typisch een keuze van iemand die gedreven is, maar tijd of geld ontbeert om een goed doek aan te schaffen. Niet bepaald een kenmerk van namaak, al kan de schilder zich wel hebben laten inspireren door eerder werk. Bovendien is de maker van het veilingwerk een vaardig paardenschilder.

Tijdgenoot of navolger?

Jakob-Hendrik Geerlings Gele RijdersOf het van dezelfde kunstenaar is, vergt het oog van een echte expert. Wellicht is het geveilde schilderij door een tijdgenoot van Breitner gemaakt. Of door een voorganger, want ook Rochussen heeft oefeningen op het doek vereeuwigd. Een tijdgenoot zou Jacob Hendrik Geerlings kunnen zijn. Die heeft exercities bij Rozendaal geschilderd. We zien op een doek doek dat ooit is verkocht door Galerie Wijdemeren twee ruiters en drie paarden. Bij Simonis & Buunk zijn nog diverse stukken van Geerlings te koop. En van Hermanus Willem Joekoek die ook vaak oefeningen vast legde.

Maar misschien is het wel één van de vele voorstudies die Breitner zelf maakte voor zijn schilderij De Charge die nu in het Haags Museum te zien is, letterlijk een huzarenstuk. Hoe dan ook: er waren enkele liefhebbers die wel wat zagen in het veilingstuk, want de prijs steeg vrij snel van tweehonderd naar een ruim drievoud. Het paneel was blijkbaar een gokje waard.

MackenzieEen leerling van Breitner oefende zijn hand door werken van de meester na te maken: Marie Henri Mackenzie. Op een andere online veiling zien we een doek van Mackenzie waarop exact hetzelfde tafereel te zien als op het ruiterschilderij van Breitner: twee ruiters met berenmuts die een derde paard aan de teugel meevoeren. Het is een kopie, maar op kleiner formaat. Het doek van Mackenzie is voor €560- van eigenaar gewisseld.

 

Peintre du peuple

De paardenperiode wordt gekoppeld aan de jonge jaren van Breitner. Toen trok hij er ook op uit met een jonge Vincent van Gogh. Ze deelden een voorkeur voor alledaagse onderwerpen. De werkplaatsen, de wasserijen, de moestuinen van Den Haag. Peintre du peuple. Maar Van Gogh vond Breitner’s paarden in de duinen maar ‘vlakken verschoten kleur als op een uitgebleekt en vermolmd en beschimmeld behang’, een aanpak die door Breitner omschreven werd als pure painting. Na zijn Haagse jaren trok Breitner naar Parijs, om vervolgens terug te keren naar Nederland. Hij vestigde zich in Amsterdam waar hij beroemd werd.

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.