Arnold Hendrik Koning was niet alleen een tijdgenoot van Vincent van Gogh; hij was ook lotgenoot en zelfs huisgenoot van de geniale schilder. Als kostganger verbleef hij enkele maanden bij Vincent’s broer Theo in Parijs. Nol sliep in Vincents oude bed. Later stuurden ze brieven over en weer. Het werk van AHK leent zich om dat van Vincent te begrijpen.

Er zijn veel klassieke naturalistische schilderijen van Arnold Hendrik Koning (1860-1945) in omloop. Maar er bestaan ook intuïtief gemaakte, kleurrijke impressionistische werken. Niet met de intense kleuren en pulserende nachten die Vincent in Zuid-Frankrijk beleefde, maar geraakt door het ietwat mistige licht dat in Nederland het landschap bestrijkt. Het paars van de heide, het groen van de velden, heiig blauw in de luchten. Een paard, een boer, een molen erin, bestaande uit enkele lukrake streken.

Werk van AHK is opgenomen in de collecties van verschillende musea. In het Van Gogh Museum, uit de nalatenschap van Theo. Maar ook bij Kröller-Müller, het eerste onderdak voor Van Gogh’s kunst. In het gemeentehuis van Barneveld is een permanente expositie van zijn werk.

Vergelijkingsmateriaal

Koning woonde en werkte in Ede, Barneveld, Nunspeet en Voorthuizen, dus hij past in het nabije Kröller-Müller museum. Maar hij hoort ook bij Vincent. Nol heeft vergelijkbare vaardigheid en hij gebruikte dezelfde materialen; hij had alleen niet de briljant zotte kop en woeste hand die zijn vriend wel had. Zijn ezel stond op de Veluwe, niet in Arles. Het werk van Arnold levert echter wel vergelijkingsmateriaal op. Dat illustreert het verhaal van Vincent.

Vandaar dat ik met kwispelende staart een schilderij op een online veiling volg. Het is een AHK volgens de aanbieder. Een paard met een kar op een veld, in impressionistische stijl. Let op het licht, en de schaduwen van het paard. Maar het zijn vooral de kleuren die me trekken. Koning heeft een blauwe hemel gemaakt, met het wit van wolkenstreepjes. Niet het harde blauw van Van Gogh, maar er is toch verwantschap.

Een half uur voor het einde van de veiling staat de prijs op zeventig euro. Elf seconden voor de afloop slaat de site op tilt. Mijn hogere bod verdwijnt in het niets.

Een gemiste kans, want bij Simonis-Buunk is een prachtig schilderij van Koning te koop dat vijftig keer zoveel moet opbrengen. Kijk naar die bloesem!

Op dezelfde online veiling wordt een paar weken later een potloodtekening van Koning geveild voor 125 euro. Dat soort werk boeit me niet. Al die boerderijtjes en heidetafereeltjes zijn gemaakt voor de buren. Ook bij de Konings moest het brood op de plank verdiend worden. Het wordt pas  spannend als Koning zijn dagen in Parijs herbeleeft, zijn korte kennismaking met de grote kunst. Dan durft hij ineens weer even echt schilder te zijn. Dan krijgt zijn werk een wilde streek. Al zal hij nooit een Van Gogh worden.

Zaagt

Arnold Hendrik Koning is geboren op 2 april 1860 te Winschoten op het kasteeltje De Burcht te Wedde (Groningen). Na zijn gymnasiumopleiding bezocht hij de kunstacademies in Amsterdam en Den Haag. In 1887 ontmoette Arnold op zeventienjarige leeftijd tijdens een studieverblijf van zeven maanden in Parijs de broeders Van Gogh. Met Vincent heeft Arnold een uitgebreide correspondentie gehad. Die schrijft vanuit Arles naar Nederland: “Ik wou ge de kleur van hier zaagt…” Aan zijn broer vraagt Vincent tegelijkertijd of hij het bed van Nol naar Arles kan laten verschepen.

In december 1887 organiseerde Vincent in Grand Bouillon-Restaurant du Chalet een expositie met kunst uit zijn directe vriendenkring: Louis Anquetin, Émile Bernard, Henri de Toulouse-Lautrec en Arnold Hendrik Koning. Deze kunstenaars van de zogenaamde Petit Boulevard boden een alternatief voor schilders van de Grand Boulevard zoals Degas, Monet en Renoir. Ze zochten naar een vervolg op het gearriveerde impressionisme.

Er is een foto uit die tijd gevonden bij een estate sale in Zuid-Frankijk. Links met pet is Koning te zien, naast hem zou Vincent zitten, met baard en pijp. Helemaal rechts bevindt zich Paul Gauguin; links voor Arnold zit de schilder Émile Bernard. Experts van het Van Gogh Museum menen dat het Vincent niet is, maar de samenloop van omstandigheden (de expositie) is wel treffend.

Er was tevens sprake van een ruil tussen de twee schilders: twee tekeningen van Vincent voor één studie van Arnold. In de nalatenschap van Theo van Gogh werden diverse Konings aangetroffen, die de schilder vanaf de Veluwe naar Parijs had gestuurd in de hoop Franse kopers te interesseren. Zo is een Koning in het Van Gogh Museum terecht gekomen.

Invloed

Koning is door Van Gogh persoonlijk beïnvloed. Het effect op zijn oeuvre verdient echter meer aandacht. Hij werkte onder andere in de omgeving van Amsterdam, in Overijssel en in verschillende plaatsen op de Veluwe. Zijn portfolio is veelzijdig: olieverven, aquarellen, etsen en vooral ook tekeningen. Aanvankelijk schilderde hij veel figuren, later ging hij over op de landschapskunst.

Van Gogh stierf in 1890 op 37-jarige leeftijd. Koning werd 85. Hij overleed na een val van de trap in 1945. Hij moet meegemaakt hebben dat zijn vriend Vincent steeds bekender werd, terwijl hij zelf op latere leeftijd als keuterboer op de Veluwe in zijn bestaan moest voorzien. In 1938 werd op fietsafstand het museum Kröller-Müller geopend, nadat de Van Gogh-collectie jaren in Wassenaar te zien was geweest. Hoe dat Koning beïnvloed heeft, is niet bekend.

Naschrift: Verrek, mijn schilderij is weer terug op de veiling. Deze keer is er interesse vanuit de Verenigde Staten. Expert Leo Setz schat de waarde op 300-400 euro. Wat een snurker, vorige keer vond-ie het niks. Ze hebben zelfs de lijst verwijderd.