Komend of gaand? De schaapskuddes van kunstschilder Anton Mauve waren eind 19e eeuw veelgevraagd in de VS. Hun prijs werd beïnvloed door de looprichting van de schapen. Inkomende kuddes waren meer waard dan uitgaand schaapsverkeer!

Deze wetenswaardigheid is te vinden op de website van het Rijksmuseum. Anton Mauve (1838-1888) is een meester uit de tijd van de Haagse School. Een tijdgenoot van Mesdag en een voorganger van Israël en Breitner. Deze artiesten zochten de natuur op en imponeerden met het gebruik van licht en schaduw op hun doeken. Later kreeg hun werk een lossere toets, een ruwere streek.

Die natuur was nieuw, want voorheen konden kunstschilders alleen in een atelier werken, waar ze zelf hun kleuren mengden met lijnolie en pigment. Door de uitvinding van verf in tubes waren ze in staat om een ezeltje mee te nemen en ter plekke hun indrukken op het doek te zetten. Soms waren dat letterlijk ‘indrukken’, zoals we zien bij de opkomst van het impressionisme. Uit impressies ontstaat ook samenhangend beeld. De Franse impressionisten maakten veel gebruik van kleur; bij de Haagse School zijn de diverse grijzen en grauwen van het Hollandse landschap van belang.

Vincent van Gogh

Anton Mauve is tevens bekend als een aangetrouwde neef van Vincent van Gogh. Die heeft in 1881 op eigen verzoek drie weken les gehad bij Atelier Mauve in Den Haag, waar hij hulp kreeg bij het schilderen ‘naar het leven’. Vincent mocht er stillevens van kool en klompen maken, om zijn stofuitdrukking te oefenen. Op aanraden van zijn neef reisde Vincent daarna naar Drenthe. In het iets latere schilderij De Aardappeleters is de invloed van Mauve herkenbaar.

Na afloop van de stage hielp Anton zijn vijftien jaar jongere neef om zelf een atelier in te richten in Den Haag, want in Brabant aardde Vincent niet meer. Het tweetal ging soms samen de natuur in om schetsen te maken. Ze verloren elkaar later uit het oog omdat hun opvattingen over de kunst uiteen liepen en Anton afkeurde dat Vincent met prostituees om ging. Maar na het overlijden van zijn neef in 1888 droeg Vincent een schilderij met bloeiende perzikbomen aan hem op: Souvenir de Mauve!

Oosterbeek

Mauve was al een gevestigd kunstenaar toen Vincent nog een ventemenneke in korte broek was. Hij maakte naam als landschapschilder. Mauve ging al sinds 1858 regelmatig naar Oosterbeek om daar de heide en het bos op te zoeken, en de uiterwaarden van de Rijn. Hij leidde een reizend bestaan, tot hij zich rond 1874 in Den Haag vestigde. Later verhuisde hij naar Laren, om de schapenkuddes in het Gooi op het eeuwige doek te zetten. Daarmee gaf hij aanzet tot de Larense School.

De schapen van Mauve vonden wereldwijd aftrek. Hij heeft dan ook vele schilderijen gemaakt met herders die kun kuddes van en naar de stal leiden. Het Gooi en met name de streek rond Laren wordt sindsdien wel Land van Mauve genoemd. Zijn werk is in musea te vinden en bij liefhebbers die tot vele tienduizenden euro’s betalen voor een goed schilderij. We zien ze bij Simonis & Buunk, Studio 2000, Kunsthandel Mark Smit en Hein Klaver.

Is denkbaar dat een echte Mauve opduikt in een online veiling en daar aangeboden wordt voor enkele tientjes? Ik kwam een schilderij tegen met de kenmerkende kudde schapen in een bruine heide en het zilver in de lucht. De stijl is verder minder herkenbaar als die van Mauve, want in zijn werk zijn doorgaans meer naturalistischer landschappen te zien. Mauve schilderde met talloze details, niet met zo’n ruwe streek. Maar van wie is het dan?

Atelier A. Mauve

Op de achterzijde is dekpapier bevestigd aan het paneel, waarop met grove kwast Atelier A. Mauve is geschreven. Dat is inderdaad een aanduiding die Mauve gebruikte voor zijn eigen studies en vingeroefeningen. Maar wellicht ook voor werk van zijn leerlingen. Het zou zo maar een onontdekte Van Gogh kunnen zijn. Dream on! Het originele atelier-stempel heeft echter ook kenmerken, met name een kruisvormige A. De A achterop dit schilderij voldoet daar niet aan. Iedereen kan de verwijzing naar het atelier aangebracht hebben. Misschien heeft een lijstenmaker die tekst toegevoegd.

Zijn er nog andere aanwijzingen die behulpzaam kunnen zijn? In het archief van het Rijksmuseum bevinden zich diverse schetsen (1) (2) waarop Mauve een herder en een kudde toont die op de kijker afkomen – te zien aan de houding van de herder. Maar er zijn talloze bekende schilderijen van Mauve met vergelijkbare taferelen. Het is bovendien denkbaar dat dit werk gemaakt is door een navolger die zich door deze schetsen of schilderijen heeft laten inspireren tot een vergelijkbaar tafereel.

De stijl van het schilderij doet door het gebruik van grijzen en zilvers bovendien eerder denken aan Herman Johannes van der Weele (1852-1930), een kunstschilder die beïnvloed is door Mauve. Maar Mauve heeft zelf ook vergelijkbare werken gemaakt, zo blijkt uit dit schilderij van een boertje die de heide oversteekt, thans in bezit van Museo Thyssen-Bornemisza, Madrid.

<in bewerking>