UA-118352680-1

Jean Pougny

Soms denk ik dat ze het expres doen. Een verzamelaar biedt op een online veiling een abstrakt Russisch werk aan uit de jaren vijftig. Voorop staat een signatuur ИП oftewel IP, achterop staat geschreven PUNI. De particuliere verkoper Ben schrijft: We hebben de letters kunnen vertalen naar een I en P. Maar is lastig. Misschien weet iemand het. Dat is een verkoopbabbel, want Ben (die ook een nep-Kandinsky in de aanbieding heeft) weet waarschijnlijk heel goed wie IP is.

Ivan Puni!

Puni (1892-1956) is geen kleine jongen in de wereld van de abstrakte kunst. Hij was de kleinzoon van de Italiaanse componist Cesare Pugni, geboren in Kuokkale in Finland. Op zijn achttiende had hij al schilderles aan de Académie Julien in Parijs. Een paar jaar later in Petersburg waren Puni en zijn vrouw Xana betrokken bij spraakmakende exposities van een nieuwe avant-garde (Tramway V en 0,10) waar ook Kazimir Malevich en Vladimir Tatlin onderdeel van uitmaakten.

Samen met Malevich schreef Puni in 1916 het Suprematist Manifesto, waarin ze een tijdperk van nieuwe abstrakte kunst aankondigden.

Berlijn

Na de eerste wereldoorlog en de Russische revolutie was Puni even actief in de vroege art-scene in de Sovjet-Unie, maar eind 1919 wandelde hij over de bevroren Baltische baai terug naar Helsinki om zich in Berlijn te vestigen. In 1924 vertrok hij naar Frankrijk om na enkele jaren een vooraanstaande rol te spelen in de daar actieve avant-garde. Ivan Puni veranderde zijn naam in Jean Pougny.

Het werk dat op de veiling wordt aangeboden lijkt op een serie die te zien is in de catalogi van Herman Berninger. Het zijn schetsen (suprématist compositions) die Puni aan het begin van zijn loopbaan maakte, voor collages die hij later in uiteenlopende materialen zou uitvoeren. Het MOMA heeft zo’n schets en bij het Centre Pompidou vonden we een compositie uit 1916 die erg lijkt op het te veilen werk. Gemaakt met inkt en houtskool.

Namaak

Enkele schetsen werden later uitgevoerd, de ene keer met verf en soms als collage van uiteenlopende materialen. Met deze reliefs gaven Puni en Malevich de aanzet tot het constructivisme, maar ook Bauhaus en De Stijl zijn schatplichtig. Zo zien we bij Puni al strippen hout en tape verschijnen, die Mondriaan later ook zou gebruiken om geometrische effecten te veroorzaken.

Is het ook maar enigszins denkbaar dat zo’n werk toevallig op een online veiling in Nederland aangeboden kan worden en dat niemand snapt wat het is? Of ziet elke kenner meteen dat het om een kopie gaat en is het slechts een leuk gebbetje van een fan? Deze vroege abstrakte kunst is bijna op industriële schaal nagemaakt, dus de kans dat het een onontdekte origineel is, is nagenoeg nihil.

Maar het is wel intrigerend.

We zien dat de schetsen die in musea te vinden zijn allemaal op (inmiddels) vergeeld papier getoond worden. Dat waren studies. De eerste composities. Enkelen daarvan zijn uitgewerkt en dan maakte Puni soms ook een geschilderde witte achtergrond, bijna gekalkt. Daar werden materialen en objecten aan toegevoegd, zoals scharen en meetlatten.

Het geveilde werk bracht uiteindelijk € 330- op. Koop bij De Slegte een boek over 0,10 The Last Future Exhibition of Painting en je hebt een mooi verhaal!

Reliefs

Voor de volledigheid tonen we enkele reliefs en paintings die zijn gemaakt op basis van Puni’s schetsen. Deze zijn te vinden in Tate, MoMA, Nasher Sculpture Center, de National Gallery of Art (Washington), Sotheby’s en uiteraard ook op veilingen zoals WorthPoint. Maar een kritisch kijker kan vaststellen dat het doorgaans reproducties of reconstructies zijn, al dan niet afkomstig van weduwe Xana Pougny. Het is ook moeilijk voor te stellen dat het echtpaar al die kunstwerken kon meesmokkelen in zijn vlucht over het ijs in 1919.

Bij de afbeeldingen van diverse schilderijen en affiches die aan Puni worden toegeschreven, vraag ik me af wie bepaalt wat echt is en wat niet. Veel samenhang zie ik er niet in. Misschien is zijn belangrijkste erfenis een gedachtengoed, een aantal schetsen en wat oude collages die in zijn naam gemaakt zijn. En veel namaak. Zo troffen we in de Russian Art Salon nog een paar leuke Puni-ansichts aan…

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.