De Friese kunstschilder Lourens Alma-Tadema vergaarde bij leven al roem met zijn grote afbeeldingen van legendarische verhalen uit de oudheid. Taferelen met de klassieke Egyptenaren, Grieken en Romeinen, maar eerder ook mythes uit de vroege Middeleeuwen zien we terug op de doeken van Alma-Tadema.

Na zijn studie in Brussel werkte hij enkele jaren als atelierassistent bij professor De Taeye die hem interesse voor de Merovingische periode bijbracht, de vroege middeleeuwen. Alma-Tadema (1836-1912) schildert dan nog in de academische realistische traditie, maar onder invloed van de Prerafaëlieten in Engeland ontwikkelde hij later een meer zonnige kijk op de oudheid. Dat resulteert in een fris contrast met de doorgaans wat sombere religieuze taferelen in de schilderkunst tot dan.

Uit de donkere dagen van de Merovingische periode stamt ook het verhaal over Fredegonde, minnares van koning Chilperik die op haar aandringen zijn eerste echtgenote verstootte en zijn tweede vrouw liet ombrengen. Fredegonde was tamelijk moordlustig aangelegd. Zo liet ze ook eerdere kinderen van haar man elimineren om de troonopvolging door haar zoon Chlotarius II te verzekeren. Die wist uiteindelijk de macht over het hele Frankische rijk naar zich toe te trekken.

Praetextatus

Alma-Tadema legde een andere tactische moord van Fredegonde vast op het witte doek, namelijk de dood van Praetextatus, bisschop van Rouen. In de versie van Alma-Tadema wordt de bisschop vergiftigd, maar het oorspronkelijke verhaal wil dat hij in zijn eigen kathedraal is neergestoken door huurmoordenaars. De schilder laat Fredegonde echter op bezoek gaan bij de bisschop. Ze zit zelfs aan zijn sterfbed terwijl hij zijn beschuldigende vinger naar haar uitsteekt. Hij maakte twee versies van dit schilderij. Een grote uitvoering in 1864 (te zien in het Fries Museum) en een kleinere variant in 1871 die in Moskou terecht is gekomen.

Dit schilderij van Alma-Tadema zetten we naast hetzelfde tafereel dat de Franse schilder Gustave Surand (1860-1937) in 1881 op het doek vereeuwigde. Surand heeft Fredegonde een zwaard gegeven. Vergelijk de kleding van de koningin op beide schilderijen en het lijkt wel alsof Surand haar gemodelleerd heeft naar de koningin van Alma-Tadema. De bisschop is bij de Franse schilder echter een getekende oude man.

Verwante taferelen komen we tegen op schilderijen van Édouard Cibot (1799-1877) en Emmanuel Wallet (1771-1855). Bij Cibot zien we hoe Praetextatus in de kathedraal waar hij neergestoken is zijn beschuldigende vinger richt op de koningin. Op het doek van Wallet is te zien hoe Fredegonde opdracht geeft tot de moord. Hier steekt de koningin haar vinger uit.

De legende van Fredegonde was ook het thema voor een opera van Ernest Guiraud. Die kwam in 1892 te overlijden, voordat hij dit werk kon afronden. Dat werd gedaan door zijn collega Camille Sant-Saëns die een groot deel van zijn tijd in Saigon doorbracht. De opera is in 1895 uitgevoerd door de Academie National de la Musique.

Het schilderij van Surrand werd eind juni geveild en verkocht voor iets meer dan vijfhonderd euro. Een meesterwerk!