UA-118352680-1

Ocean Liners

Tegenwoordig vliegen we met lijndiensten naar vrijwel alle grote steden in de wereld. Een eeuw geleden reisde de jetset per ocean liner heen en weer tussen Amerika en Europa. In de 19e eeuw werden die verbindingen nog onderhouden met omgebouwde vrachtschepen die een volksverhuizing van Oost-Europa naar Noord-Amerika mogelijk maakten. Maar gaandeweg werden deze oceaanschepen steeds comfortabeler, zeker voor welstandige reizigers.

Heinemann PosterDe grote reders keken natuurlijk naar elkaar, en om hun diensten te promoten huurden ze bekende artiesten in om affiches te maken. Deze ocean liner posters zijn ook nu nog gewilde decoraties. Zeker wanneer zo’n affiche nog in een origineel raamwerk zit, zoals ze bij boekingskantoren opgehangen werden. Een mooi voorbeeld is deze poster van de Hamburg-Amerika Linie (HAPAG), die op een veiling bij Van Sabben in Hoorn (gespecialiseerd in affiches en posters) een slordige vijfhonderd euro opbracht. In Zwitserland is een vergelijkbare poster te koop, 45×65 voor vijfhonderd frank.

Hamburg-Amerika LinieDeze posters zijn een afdruk van schilderwerken gemaakt door de Duitse kunstschilder Reinhard Heinemann. Op een afbeelding uit 1929 zien we de oceaanstomer Deutschland. Dat is eigenaardig, want de Deutschland van HAPAG was toen al naar de sloper. Het schip was in de jaren twintig al zo verouderd, dat het niet eens geaccepteerd werd als herstelbetaling voor de Eerste Wereldoorlog. Het was begin jaren twintig dan ook de enig overgebleven grote ocean liner van de Duitsers.

Albert Ballin

HAPAG liet daarom nieuwe schepen bouwen. Eén daarvan was de Albert Ballin, genoemd naar een voormalige directeur en mede-oprichter van de onderneming. Deze Ballin was verantwoordelijk voor de enorme schaalvergroting en verluxing in het passagiersvervoer tussen Europa en Noord-Amerika rond de eeuwwisseling. Hij maakte van HAPAG de marktleider in transatlantisch vervoer, begin twintigste eeuw. Het emigratiemuseum in Hamburg draagt zijn naam: Ballinstadt. De ondernemer pleegde zelfmoord aan het einde van de oorlog, omdat er van zijn bedrijf vrijwel niets over was.

Sovetskiy SoyuzDat weerhield HAPAG er niet van om opnieuw te beginnen. In 1923 kwam het schip Albert Ballin in de vaart, tegelijk met een omgebouwde Deutschland. Op foto’s uit die tijd lijken beide schepen op elkaar, want de vier schoorstenen van de Deutschland werden vervangen door een tweetal. In 1935 moest HANSA de Albert Ballin echter een nieuwe naam geven, omdat de reder van Joodse afkomst was. In 1945 zonk het schip in de Oostzee, nadat het op een mijn gelopen was. Het werd vervolgens door de Sovjets gelicht, die van het vaartuig hun grootste passagiersschip maakten. Met één schoorsteen. Deze Sovetskiy Soyuz heeft tot halverwege de jaren tachtig dienst gedaan vanuit Vladivostok.

Reinhard Heinemann

Het verschil tussen de Deutschland en de Albert Ballin is van belang, want op posters en litho’s zien we de eerste, maar op een schilderij dat onlangs aangeboden werd op een online veiling is de Albert Ballin afgebeeld op een vergelijkbaar werk. Ik heb verschillende afbeeldingen naast elkaar gezet, waarop ook te zien is hoe schilder Reinhard Heinemann in deze periode van het impressionisme naar het expressionisme overschakelde. Kijk naar het kleurgebruik!

Het aangeboden schilderij is van een klein formaat: twintig bij dertig centimer. De olieverf is bovendien niet op een paneel of doek aangebracht, maar op hardboard. Op de ruwe kant. Je kan het patroon zien onder de verf. Tegelijk is dat een bewijs van de trefzekerheid van Heinemann, die met ruwe streken het vertrek van deze reuzestomer vereeuwigd heeft. Adembenemend!

Heinemann > Albert Ballin

Wat werd daar geveild? Een nabootsing of vervalsing? Maar waarom dan zo’n schip Albert Ballin noemen als de Deutschland veel bekender is? Een voorganger van het schilderij dat als basis diende voor de posters? Een vingeroefening? En maakt dat eigenlijk wel wat uit?

Het zou de waarde kunnen beïnvloeden, maar een paar uur voor de afloop van de veiling is niet meer dan € 44- geboden. Meebieden dus! Last-minute ontstaat een biedstrijd tussen twee liefhebbers. Het kunstwerk wisselt uiteindelijk van eigenaar voor € 152-. Nog steeds een weggever. Posters zijn drie keer zo duur als een origineel! Was ik echter blijven bieden, dan zou de prijs zeker boven de tweehonderd gestegen zijn. Ik hoop dat het schilderij in Ballinstadt belandt.

Museum

Heinemann is nog steeds een grote naam in Hamburg. Neven van Reinhard Heinemann hebben een grote onderneming in duty-free, zoals je vaker in havensteden ziet. Reinhard zelf was in de jaren dertig naar Denemarken uitgeweken. Daar heeft zijn weduwe een museum ingericht, waar zijn werk ook nu nog te bewonderen is.

 

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.