Liefhebbers van paarden en ezels zijn gulle mensen. Ze geven graag aan goede doelen; doen aan viervoeterliefdadigheid. Maar komt hun geld goed terecht? Donatiegids kijkt naar de hoef en de rand, en berekent het donatierendement van drie inzamelinstellingen.
The Donkey Sanctuary is al sinds 2011 in Nederland actief, een Britse liefdadigheidsinstelling die het lot van pakezels wereldwijd wil verbeteren. Om de Nederlandse afdeling een zetje te geven, heeft de Britse moedermaatschappij de eerste zes jaren aanzienlijke bedragen overgeboekt. Dat geld is ter beschikking gesteld aan de fundraisers van Keystone Consultancy die nieuwe donateurs werven met spotjes op televisie (Monu en James – hoofdrolspelers sinds 2016), met bedelbrieven of -telefoontjes en door middel van straatwerving. Het geld dat deze donateurs bijeen brengen is vervolgens jarenlang grotendeels teruggeboekt naar Engeland. Donatiegids noemt dat de afbetaling van een voorschot. Wat onder de streep overbleef is via de Britse instelling bestemd voor het goede doel.
Op papier klinkt dat redelijk. De cost gaat voor de baet uit. De Britten investeerden in de verwachting dat Nederlandse donateurs op den duur meer zouden bijdragen dan ze kosten. Van 2011 t/m 2023 is er vanuit Engeland 8,3 miljoen euro naar de Nederlandse vestiging overgeboekt, terwijl er 11,3 miljoen euro naar de moedermaatschappij terug gegaan is. Ergens in 2017 kwam de omslag, en sindsdien gaat er meer geld naar Engeland dan andersom. Maar over de totale periode is het resultaat bedroevend. Nederlandse donateurs hebben in al die jaren ruim 13,6 miljoen euro gegeven om arme ezeltjes te helpen, en daarvan is slechts circa 2,9 miljoen euro naar Engeland overgeboekt voor daadwerkelijke ezelhulp, ongeveer 22 cent voor elke euro. Bijna 76 cent van elke particulier gedoneerde euro is besteed aan organisatie, werving en educatie.
Afnemend Nut Bereikende Instellingen
Het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) hanteert als leidraad dat kosten voor werving een beperkt deel van de opbrengst mogen zijn. Die norm dient om te voorkomen dat inzamelinstellingen in hun wedloop om donateursgelden steeds meer besteden aan werving, zodat er steeds minder beschikbaar komt voor het goede doel. Als de wedijver uit de hand loopt, neemt het algemene nut van liefdadigheid immers af. In de aanloopperiode van nieuwe fondsen knijpt het CBF echter een oogje toe.
The Donkey Sanctuary heeft in Nederland sinds 2011 ruim 10,3 miljoen euro uitgegeven aan organisatie, werving en ‘educatie’ om in totaal 13,6 miljoen euro (cijfers t/m 2023) op te halen bij donateurs. Dat is een donatierendement van 22%. Op de Britse site beweert deze inzamelinstelling dat 74% van elke gedoneerde pond aan ezelzorg besteed wordt. Maar de Britten geven enorme grants aan buitenlandse vestigingen in Ierland, Italië, Spanje, Cypres en Kenya waar ezelcentra beheerd worden. Die geldstromen zijn in de geconsolideerde jaarrekening niet goed te onderscheiden.
Vanuit bedrijfskundige optiek is er wellicht nog wel wat te zeggen voor de lange termijn-aanpak van The Donkey Sanctuary, maar de ezeltjes zijn er niet bij gebaat. Er worden immers miljoenen besteed aan het opbouwen van een markpositie in een nieuw land; geld dat niet naar praktische hulp en opvangfaciliteiten gaat. Bovendien concurreert The Donkey Sanctuary met andere goede doelen in Nederland die niet langer het geld ontvangen dat naar deze nieuwkomer gaat. Dat zou je doelverdringing kunnen noemen.
Verlaten Viervoeters
Eén van die alternatieve doelen is Brooke Hospital for Animals, van oorsprong ook een Britse charity die zich inzet voor paarden en muilezels in landen als Egypte, Pakistan en India. Deze instelling is een eeuw geleden ontstaan doordat de vrouw van generaal Brooke op zoek ging naar Britse legerpaarden die na de Eerste Wereldoorlog massaal verkocht waren in Egypte. Ze vond er meer dan vijfduizend, de meeste in hulpbehoevende omstandigheden. Zij kocht deze verlaten viervoeters op om ze een verzorgde oude dag te gunnen.
Brooke Hospital for Animals heeft sinds 1994 een vestiging in Nederland. Dit fonds staat inmiddels al een jaar of tien los van de Britse instelling. De Britten verlegden in 2014 de nadruk naar voorlichting, terwijl de Nederlanders juist op praktische hulp gericht wilden blijven. Toen is afgesproken dat vanuit Nederland de ezelbijstand in Egypte georganiseerd zou worden.
Deze instelling kiest een andere aanpak dan The Donkey Sanctuary. Hier wordt geen grote hoeveelheid geld verkwist aan werving en voorlichting, maar is de afgelopen jaren veel geld gereserveerd om toekomstige klinieken van budget te kunnen voorzien. In de periode van 2011 t/m 2023 is 41,3 miljoen euro opgehaald bij particuliere donateurs, terwijl er zo’n 22,9 miljoen euro werd besteed aan directe zorg. Aan werving, voorlichting en organisatie is in deze tijdspanne 4,6 miljoen euro uitgegeven (een slordige 12%). Deze stichting is in tegenstelling tot The Donkey Sanctuary wel een fonds met CBF-keurmerk.
Als we de reserveringen van ruim 15,6 miljoen euro (33%) buiten beschouwing houden, is het donateursrendement 55%. Gebruikt Brooke Hospital for Animals deze enorme spaarpot om daadwerkelijk iets voor werkpaarden en -ezels in Egypte te doen, dan neemt dat rendement uiteraard flink toe.
Ezelsociëteit en Ezelshoeve
Tenslotte zijn er nog de Ezelsociëteit, een opvangcentrum in Zeist, en de Ezelshoeve in Baarle-Nassau. De laatste is ontstaan uit een hobby van de beherende familie, met als gevolg dat de persoonlijke en zakelijke geldstromen een beetje door elkaar lopen. Op papier betaalt de stichting huur aan de familie, die dat vervolgens als donatie weer terug geeft. Ook worden er relatief grote bedragen gereserveerd om de hoeve over te nemen van de familie, met als gevolg dat er meer dan zes ton op de balans staat. Idee is dat de stichting op eigen benen komt te staan, onafhankelijk van de familie. De inkomsten zijn de afgelopen jaren geleidelijk gegroeid van van twee naar meer dan vier ton.
De Ezelsociëteit (met CBF erkenning) haalt jaarlijks zo’n drie ton op bij donateurs en bezoekers van Donkey Paradise, waarvan ongeveer 10% besteed wordt aan organisatie en werving. De rest gaat allemaal naar ezelzorg. Geen trucs met voorlichting of educatie als doelbesteding. Dit fonds legt zelfs netjes uit dat er een verschil is met The Donkey Sanctuary.
Het boekjaar 2023 was een ongewone periode voor dit initiatief, want een boerderij die in 2022 werd nagelaten door een ezellievende boerin is in 2023 verkocht, met een enorme boekwinst als gevolg. Datzelfde jaar ontstond er een conflict tussen de directeur en het bestuur. Dat geschil is na tussenkomst van de rechter beslist ten nadele van het zittende bestuur, dat vervolgens plaats maakte voor nieuwe bestuurders. Gelukkig was 2024 een normaal jaar.
Voor donateurs is het een keuze, al die ezeldoelen. De Ezelsociëteit in Zeist heeft mooie cijfers en kan door donateurs gratis bezocht worden, en ook de Ezelshoeve lijkt sympathiek. Maar wie hulpbehoevende ezels in verre buitenlanden wil helpen heeft een dilemma. Met de cijfers van Donatiegids is deze afweging een stuk simpeler.
[kaders]
Pop-up Klinieken in Egypte
De Nederlandse vestiging van Brooke Hospital for Animals werkt nauw samen met de Egyptische vestiging. Daar worden in zeven centra en met 25 mobiele klinieken jaarlijks meer dan honderdduizend werkpaarden en -ezels geholpen. De instelling in Egypte is voor zijn financiering en expertise afhankelijk van Nederland, vertellen Gwen Tolud en Claire Groot die leiding geven aan de Nederlandse instelling. De reserves dienen voor een beoogde uitbreiding in Egypte. Er wordt nu een analyse gemaakt in welke gebieden de behoefte aan ezelbijstand het hoogste is, maar deze kennis wordt niet geopenbaard omdat de verschillende internationale fondsen elkaar dwars zitten. Voorzien is dat er in 2027-2028 grote investeringen gedaan kunnen worden.
Grateful Donkey Sanctuary
Gevraagd om commentaar op de vaststelling dat The Donkey Sanctuary tussen 2011 en 2024 van elke gedoneerde euro in Nederland slechts 22 cent naar Engeland heeft overgemaakt ten behoeve van ezelzorg, reageert woordvoerder Shona East: “Like any large charity, we must invest in fundraising and marketing to generate the income we need to carry out our charitable objectives. Our presence in the Netherlands allows us to continue improving the lives of donkeys every day and we are enormously grateful for the donations we receive from those who share our vision of a world where every donkey has a good quality of life.”
Pleegezels