UA-118352680-1

Zamelwoede

Royal Selfies

De huidige Spaanse koning heet Felipe de Borbón. Hij is de zoon van de voormalige koning Juan Carlos I – de eerste. Felipe is zelf de zesde. Felipe I was een kleinzoon van de Franse koning, de originele Bourbons. Ergens bij Zutphen woont een nazaat die volgens de Carlisten de meest rechtstreekse afstammeling van deze koningshuizen is.

Filips I (veiling)

De eerste Felipe was een Bourbon-Parma, die leefde van 1720 tot 1765. We vonden een portret van de jonge prins aangeboden op een online veiling. Deze Felipe had twee oudere broers, die hem vooraf gingen als troonopvolgers in Spanje. Hij richtte zich daarom op zijn taken als Filips, hertog van Parma. Het Parma-deel van de titel was afkomstig van Felipe’s moeder, die een prinses van Farnese was. Deze titel is sinds 1731 niet meer in gebruik.

In 1757 was er even sprake van dat deze Filips heerser zou worden van de Zuidelijke Nederlanden. Maar de Oostenrijkers en Fransen die deze afspraak gemaakt hadden, kregen een conflict waardoor dat plan niet door ging. Parma is een provincie onder Milaan met enerzijds de vruchtbare Po-vlakte en anderzijds de bergen van de Apennijnen.

De Bourbons van Spanje zijn daar in het jaar 1700 geïnstalleerd door de Franse koning Louis XIV oftewel Loe de Veertiende. Dat zijn de hardcore Bourbons, sinds 1589 heersers van Frankrijk. De nieuwe Spaanse koning Philip V werd in 1713 officieel erkend in de Vrede van Utrecht. Spanje verloor een groot deel van zijn macht in Europa (onder andere de Zuidelijke Nederlanden) maar Philip wist wel Catalonië toe te voegen aan zijn koninkrijk.

Franse meesterschilder

Koning Philip V wilde graag portretten van zijn familie naar het Franse hof sturen, zoals gebruikelijk in deze tijd. Maar de kwaliteit van het Spaanse schilderwerk viel erg tegen. Gevolg was dat in 1724 de Franse meester Jean Ranc naar Madrid gezonden werd om aan het hof aan de lopende band portretten te gaan maken.

Hij werkte daar elf jaar, tot genoegen van de koning. Maar de hofhouding zat hem dwars. In 1734 brandde het Alcazar af en Ranc kreeg de schuld. De brand zou in zijn atelier ontstaan zijn. Naast andere schatten gingen ook circa vijfhonderd schilderijen verloren. In 1735 overleed de gedeprimeerde meesterschilder.

Ranc heeft verschillende portretten gemaakt van de nazaten van Philip V, daarvoor was hij immers ingehuurd. Deze afbeeldingen werden verzonden naar andere koningshuizen, als royal selfies avant-la-lettre. Een deel bleef thuis. Daarom hangen er nu afbeeldingen van Ferdinand VI (1713-1759) en Carlos III (1716-1788) in het Prado. Let op het prachtige borduurwerk en de natuurgetrouwe weergave van de helm. Als je naar de gepenseelshopte gezichten kijkt, snap je waarom schilders graag tronies maakten van het gewone volk.

De hofschilder maakte vaak verschillende kopieën van dezelfde afbeelding, en die werden vervolgens weer nagemaakt. De kwaliteit verschilt sterk. Als er weer zo’n olieverfprins opduikt, is niet altijd duidelijk wie de schilder was.

Nederlandse nazaten

Een directe nazaat van de originele Bourbon-Parma’s was Carlos Hugo, de eerste echtgenoot van de Nederlandse prinses Irene. Zij zag af van haar aanspraak op de Nederlandse troon door zich aan te sluiten bij de katholieke Carlisten, die in Spanje protesteerden voor herstel van het koninkrijk. Volgens deze Carlisten is hun troonpretendent de meest direct afstammeling van de Franse Bourbons. Hugo en Irene’s oudste zoon Carlos Xavier is nu dienstdoend hertog van Parma.

De titel is opgenomen door de Nederlandse adel als De Bourbon de Parme, waardoor nazaten van het Franse koningshuis nu ook een Nederlandse tak hebben. Carlos-X zou de titel graag overdragen aan zijn zoon Carlos Enrique (2016), maar uit een eerdere relatie was al een Carlos Hugo (1997) geboren. Die heeft nu de naam De Bourbon de Parme aangenomen, met instemming van de hoogste rechtsorganen – want Carlos Xavier heeft geprobeerd deze aanspraak tegen te houden.

Gevolg is dat ergens in Hummelo nu een prins woont die als meest rechtlijnige afstammeling gezien wordt van het Franse koningshuis Bourbon. Maar ook van de oude Farneses!

Het hoogste bod op dit schilderij (volgens de verkoper 19e eeuws) was €900-.

Pronkbloemstuk

Op een veiling vinden we een stilleven van een boeket. De verkoper beschrijft het als 20e eeuws. Dutch School! Het doek is gesigneerd, maar een duidelijke foto van de handtekening ontbreekt. We ontcijferen Jan van Huysum, facit 1723.

Een echte Van Huysum zou een vondst zijn. De kunstschilder Jan van Huysum (1682-1749) geldt als de beste bloemenschilder van de Gouden Eeuw. Hij deed soms meerdere jaren over hetzelfde doek, omdat hij boeketten maakte met bloemen, fruit en bladgroen dat uit verschillende seizoenen en locaties afkomstig was. De prijzen die hij betaald kreeg voor zijn pronkstillevens waren hoger dan zijn tijdgenoot Rembrandt verdiende. De landschappen van Van Huysum daarentegen waren minder populair.

We hebben enkele pronkstukken van Van Huysum naast elkaar gezet, om de schoonheid en de kwaliteit van het schilderwerk te tonen. Excuus voor de slechte kwaliteit van de thumbnails. Daarna laten we het geveilde werk zien naast het origineel, waar de naschilder door geïnspireerd was. Want het is een naschilderij. Er staat ook een n voor de signatuur: naar. De stijl en kwaliteit verschillen fenomenaal.

Het origineel (62×52) met de typische stokroos en enkele koolbladeren – met een slakje erbij – hangt in de National Gallery in Londen.

Uiteraard hebben we niet geboden. Het is een kleurrijke prent en op zich best een aardig schilderij, maar naast het origineel is het een erg platte kopie.

De Karavaan

Wie is toch die schilder Lato Vana? Een verwijzing was nergens te vinden, maar toen zag ik dat het schilderij Carovana genoemd werd. Carovana 1857: het staat op de achterkant.

De verkoper op de online veiling meent dat het door een Italiaanse Orientalist gemaakt is. Of nagemaakt, ergens begin 20e eeuw. De kleuren van de olieverf zijn fris. Opvallend is dat het werk niet op een paneel gemaakt is, maar op een oud plankje van 16×38. De houtwormgaatjes zitten er nog in.

Volgens de verkoper komt dit ruwe schilderijtje uit Zuid-Italië. Als we met de beeldzoekmachine speuren naar een vergelijkbaar plaatje, duikt een doek van Alberto Pasini (1826-1899) op. Het is bijna hetzelfde tafereel. Zet ze naast elkaar en je ziet dat het origineel meer details heeft, fijnere kleuren en meer zinderende luchten.

Namaak?

Wat kijken we nu eigenlijk naar? Een namaak ‘naar’ een origineel of een vereenvoudigde versie van dezelfde hand? Wanneer we het geveilde schilderij vergelijken met uiteenlopende werken van Pasini is het een netjes nagemaakt schilderij met zijn eigen kwaliteiten, maar niet het niveau van de meester zelf. Maar waarom op een oud plankje?

Zet de werken naast elkaar, dan zie je wezenlijke verschillen. Op het origineel maakt een ezeldrijver deel uit van de karavaan, in de kopie ontbreekt deze. Kijk ook eens naar de slavendrijver, een geveild schilderij dat Zakenkrant een paar jaar geleden vergeleek.

Het originele schilderij Carovana nel Deserto (27×47) is in 2022 geveild. We zien een ander werk uit dezelfde serie voorbijkomen: Mattino nei dintorni di Sultanie (27×46) uit 1858 met een imposante bouwwerk in de verte, wellicht een woestijn-moskee in Oman. Op deze veilingen brengt een goede Pasini een paar duizend euro op.

Ik zie enkele kleine oude beschilderde plankjes voorbij komen. Maar er is ook een geslaagd bod van meer dan een miljoen bekend. En in het museum Palazzo Pitti in Florence hangt een andere karavaan van Pasini, een schilderij uit 1864. Misschien zijn er te veel vervalsingen in omloop, waardoor de waarde zwabbert.

Alberto Pasini is geboren in Busseto, maar verhuisde later naar Parma waar hij naar de kunstacademie ging. Hij vervolgde zijn opleiding in Parijs. Tijdens de Krim-oorlog was de kunstenaar onderdeel van de entourage van de Franse Minister van Buitenlandse Zaken op reis naar Perzië. In de volgende jaren bezocht Pasini achtereenvolgens Egypte, het Arabisch schiereiland, Afghanistan en Turkije.

Schilder van de Sultan

De modern ingestelde sultan Abdul Aziz (heerser over het Ottomaanse rijk) was zo onder de indruk van zijn werk dat hij vier schilderijen bij de Italiaan bestelde. Niet lang daarna werd de sultan afgezet, omdat hij teveel geld had gespendeerd aan paleizen en kunst.

Op veilingen zien we middelgrote doeken voorbij komen, soms met een bijna foto-realistische kwaliteit. Er zijn ook impressionistische werken bij, geschilderd op kleine plankjes. Het is alsof de schilder ter plekke snelle versies van een werk gemaakt heeft, die wellicht later in het atelier nader uitgewerkt konden worden.

Er kwam bij afloop van de veiling slechts één liefhebber op dit beschilderde plankje af. Die bleek at te troeven met een last-second bod. Nou moet ik er een mooie lijst omheen laten zetten. Het origineel heeft een goudkleurige meerlaagse lijst, zodat het oog naar de afbeelding geleid wordt.

Ondertussen mag ik kiezen: ben ik nou verzamelaar, verhalenverteller of fantast?

Garage Sale

Een Lightyear DV15: is dat iets voor verzamelaars? Voor de collectioneur die een hal vol oldtimers heeft en alvast met een schuin oog naar de toekomst kijkt? Of een concurrent uit het Verre Oosten?

In januari 2023 is Atlas Technologies in Helmond failliet gegaan, met in zijn kielzog het auto-ontwikkelcentrum van Lightyear. Er zijn een aantal exemplaren van de Lightyear 0 gemaakt in Finland, maar die productie werd gestaakt terwijl de ontwikkelaars in Helmond werkten aan een opvolger. De voorraad aan afgewerkte modellen en prototypes wordt nu door de curator te koop aangeboden via Troostwijk Veilingen.

Foto’s: Troostwijk Veilingen

Zijn zulke auto’s nou interessant voor liefhebbers en verzamelaars? Komen daar nieuwsgierige concurrenten op af? Is het een goede belegging of een leuke gokje?

In het aanbod op de veiling treffen we een crashtest exemplaar aan, een chassis prototype en verschillende development vehicles oftewel DV’s.

Ook Autoblog, Autovisie en RTL Nieuws hebben de veiling opgemerkt.

Dom Gedoe

Een Nederlandse verzamelaar/handelaar biedt een schilderij aan dat omschreven wordt als een afbeelding uit Parijs, gemaakt door een niet geïdentificeerde schilder van de Hollandse School.

De stijl doet eigenlijk niet aan een Hollandse School denken. De kleuren zijn ietwat sprookjesachtig en de opzet is bijna illustratief, met een impressionistische streek. De afbeelding lijkt bestemd voor een ansichtkaart of als illustratie in een boek. Er is echter wel een signatuur te zien en met enige moeite is daar de naam Heinrichs in te lezen.

Dat leidt snel naar de Duitse kunstschilder Heinz Heinrichs (1886-1957) uit Aken. Als er sprake is van een school, dan is het die van Düsseldorf. Heinrichs kreeg echter ook les van meesters in Berlijn en Parijs. Hij reisde vervolgens naar Italië, de Alpen en de Lage Landen. Berlijn is de stad waar hij zijn oude dag doorbracht.

Heinz Heinrichs zelfportret

De werken van Heinrichs zijn doorgaans in het bezit van particulieren, maar het Suermondt-Ludwig Museum in Aken heeft een kleine collectie van veertien schilderijen. Daar is tevens een fonds gevestigd dat zijn nagedachtenis eert. Vaak een constructie die nazaten gebruiken om nagelaten werken bijeen te brengen en te vrijwaren van successierechten. Het fonds doet ook aankopen.

Berliner Dom

De prijsontwikkeling van Heinrichs werk op veilingen suggereert dat particulieren bereid zijn een mooi bedrag te betalen voor een schilderij dat hen aanspreekt, maar een serieuze belegging is dat niet. Ze kopen een portret, een landschap of een stadsgezicht.

Berliner Dom 1945

Vraag is nu: welke stad zien we op het te veilen schilderij? Google Photosearch verwijst meteen naar de Berliner Dom. Leg de afbeelding naast foto’s en er zijn details die verschillen, maar er zijn ook overeenkomsten. Nou is die domkerk in 1945 ernstig beschadigd bij bombardementen. Het duurde van 1975 tot 1992 voordat het bouwwerk hersteld was. Heinrichs heeft dus waarschijnlijk de vooroorlogse kerk geschilderd, mogelijk vanuit zijn herinnering. Dat zou verklaren waarom de torens en daklijsten niet allemaal herkenbaar zijn op foto’s.

Vorige dom?

Het is ook mogelijk dat de kunstschilder een voorgaande domkerk heeft vastgelegd. In 1893 is de oude kerk afgebroken en vervangen door een nieuwe praalkerk die in 1905 geopend werd. Daarna zijn nog tot 1935 belangrijke veranderingen uitgevoerd, met name in de vorm van aanbouwsels.

Berliner Dom 1895

Dat het de Berliner Dom is, heeft ook gevolgen voor de waarde. Het schilderij is 110×75 dus dat is geen klein pronkstuk aan de wand. Een liefhebber betaalt al snel een paar honderd en wellicht zelfs een paar duizend euro.

Op de online veiling zweefde de prijs lang op een niveau van vijftig euro, maar uiteindelijk werd de tweehonderd euro bereikt.

schoepensloep

Werknemers van de Koninklijke Marine noemen we nog steeds sailors, terwijl oorlogsschepen al lang gemotoriseerd zijn. De overgang van wind- naar stoomkracht vond halverwege de 19e eeuw plaats. Toen was er even sprake van hybride battleships, met zowel zeilen als stoomaandrijving. 

Op een online veiling wordt een schilderij aangeboden van een stoomzeilschip. De Franse verkoper noemt het naïef. Maar eigenlijk is de vakbekwaamheid van de schilder minder belangrijk dan het thema dat in beeld komt. We zien namelijk een oorlogsschip met Franse vlag dat zowel zeilen als schoorstenen heeft. Als we goed kijken, nemen we zelfs een afgeschermd schoepenrad waar. Dat moet dan een vroege generatie geweest zijn, want later werden deze schepen van schroeven voorzien.

Het eerste stoom-oorlogschip is gebouwd in 1812 in New York, door Robert Fulton die een patent bezat op het rivierstoomschip met schoepenrad. Op zijn werf liet hij vooral rivierboten maken. Fulton had een opleiding gevolgd in Parijs, waar hij in 1800 de allereerste onderzeeër te water liet. In de Seine experimenteerde hij toendertijd al met stoomboten. Terug in Amerika bouwde hij in 1807 de Clermont, de eerste rivierstoomboot met twee schoepenraden aan de zijkant.

Stoom-catamaran

Vijf jaar later loopt de Demologos van zijn werf, een houten stoomschip dat moet dienen om New York te beschermen tegen aanvallen van de Britse oorlogsschepen. Ook dit schip heeft een schoepenrad, maar dat was geplaatst in het midden en niet aan de zijkant. Eigenlijk was het een stoom-catamaran. De Demologos had geen zeilen en was niet zeewaardig.

Een paar decennia later speelden stoomschepen een belangrijke rol in de oorlogen in Europa. In de Krim-oorlog (Rusland tegen een alliantie van Turkije met Frankrijk en de UK) bezitten de Franse een formidabele vloot waaraan ook houten stoomschepen een bijdrage leveren. Halverwege de 19e eeuw worden houten schepen namelijk geleidelijk vervangen door staalijzeren fregatten, aangedreven door een schroef. Een voorloper was de Gomer uit 1841, afgebeeld met één schoorsteen. Na dit fregat volgden de Infernal, Sané en Caffarelli die allemaal als voorbeeld dienden voor een serie schepen.

Stoomkorvet

Kleiner dan fregatten zijn de zogenaamde corvettes en sloops. Een voorbeeld van zo’n stoomkorvet is de Karteria, gebouwd in 1826 op de Britse dokken van Rotherhite. Deze viermaster werd geproduceerd in opdracht van kapitein Frank Hastings die later in 1828 deelnam aan de Griekse onafhankelijkheidsoorlog tegen de Turken. De Karteria had twee schoepenraden, zowel links als rechts, wat haar zeer wendbaar maakte. Ze beschikte slechts over vier kanonnen.

Een innovatie was het vermogen om hot shots af te vuren, waardoor de houten schepen van de tegenstander meteen vlam vatten. De Karteria is een legende in Griekenland. Vandaar de postzegel. Een Franse korvet uit dit tijdperk was de Sphinx uit 1829.

Schoepensloep

Nog kleiner dan deze korvets zijn de steam sloops. Dat laat zich vertalen als stoomsloep. Of de Nederlandse vertaling anno 2023 nog van toepassing is, weet ik niet. In Britse marine-rapporten uit de 19e eeuw is sprake van paddle sloops en dan wordt verwezen naar stoom-aangedreven twee- en driemasters.

schilderij van schoepensloep (19e eeuw)Een Nederlandse vertaling zou dan schoepensloep kunnen zijn. Dat beschrijft meteen goed het schilderij op de veiling. Ik kan alleen niet zien of het een houten schip is of een zogenaamde ironclad, een met staal bedekt oorlogsschip.

Tijdens de Krim-oorlog maken de zeemachten van vrijwel alle deelnemers gebruik van zowel ouderwetse zeilschepen, als houten en stalen stoomboten. Een deel heeft al een schroef en een ander deel werkt nog met schoepenraden. Deze oorlog wordt niet alleen gevochten aan de kusten van de Zwarte Zee, maar ook bij de Baltische Landen en zelfs in de Stille Oceaan.

Rusland heeft dan nog een claim op de Sandwich Islands (Hawaï) dat ook de aandacht van andere mogendheden trekt. De Amerikanen willen er graag een basis vestigen. De Britse en de Franse marine werkten tijdens de Krim-oorlog samen in al deze gebiedsdelen. Het schilderij kan daarom ook heel goed verwijzen naar acties in de Stille Oceaan, waar Russische nederzettingen aangevallen werden.

Marine-verzamelaar

Wat is het schilderij waard? De veilingmeester noemt een bedrag tussen de €300- en €500-, de eigenaar verwacht een paar honderd euro. Bieders zijn enkele dagen voor de afloop niet verder gekomen dat €40-. Misschien dat een museum of marine-verzamelaar alsnog toehapt. Uiteindelijk gaat het voor een slordige driehonderd euro (incl verzendkosten) naar een Nederlandse liefhebber.

Corneille

Is het nou wel of geen Corneille? In de collectie van Rob Scholte duikt tijdens de veiling dit schilderij op. Het is getekend met Corneille 2008. Op een blog van Bas van Houwelingen vind ik nog twee versies van hetzelfde tafereel. Werkte die man met een stramien? Wel sterk beeld, daar niet van.

 

 

Mary Stuart?

Mary Queen of Scots was een tragisch heerser over Schotland in de zestiende eeuw. Haar vader (King James V) overleed in 1542 op het slagveld toen ze zes dagen oud was. Ze kreeg daarna een katholieke opvoeding in Frankrijk, waar ze veilig geacht werd voor mensen die het op haar leven gemunt hadden. Daar werd ze uitgehuwd aan de kroonprins, maar die overleed een jaar nadat hij koning was geworden aan een oorontsteking.

In 1561 keerde Mary terug naar Schotland, maar ook daar wachtte haar een opeenvolging van drama’s. Haar nieuwe echtgenoot Henry Stuart (zelf ook een troonpretendent) kwam om bij een bomaanslag. Enkele maanden later huwde Mary Stuart de man die werd beschuldigd van die aanslag (maar niet veroordeeld was), wat vervolgens tot een opstand tegen het stel leidde van protestante edelmannen.

Ze werd in Schotland gevangen gezet, maar wist in 1567 te ontsnappen naar Engeland. Daar zat Elizabeth I op de troon, een andere achterkleindochter van Henry VII. De Engelse koningin nam Mary echter niet in bescherming, maar sloot haar katholieke nicht op in opeenvolgende kastelen om haar uiteindelijk te laten onthoofden in 1587.

Portretten

Dat onthoofden mag ook figuurlijk gelezen worden, want na haar dood werden veel portretten van Mary Stuart prompt verwijderd uit Schotland en Engeland. Een aantal is overgeschilderd en anderen zijn weggesmokkeld naar Europa. De afbeeldingen die we nu kennen, zijn onder andere gemaakt in opdracht van haar zoon James VI, twintig jaar na haar overlijden.

Op een online veiling wordt een 16e eeuws portret aangeboden van een jonge nobelman. Kijk goed, dan is er een vrouw zichtbaar met een beetje snorhaar. Ook te zien is dat delen zijn overgeschilderd. Er is een hoofddeksel weggewerkt en ook de kraag klopt niet helemaal. Maar het gezicht is dat van een jonge vrouw met een trotse blik in haar ogen.

Kan het de jonge Mary, Queen of Scots zijn?

 

Faites vos Jeux!

Kort na de kerst zag ik dat de lang gevreesde veiling van de werken van Rob Scholte was begonnen. Ik vind het een teken van het einde der tijden. Op het raakvlak van de bureaucratie en rechtspraak zie je jurocratie ontstaan, een eng beest dat zijn tanden zet in redelijkheid en rechtvaardigheid.

Op mijn briefpapier heb ik lang het motto caesar non supra grammaticos afgedrukt, in de veronderstelling dat het betekende: de keizer gaat niet over het woord. Met een mooie redenering en desnoods een lied zet je de strengste bovenmeesters buitenspel. Wie houvast zoekt in regels, verdient geen toegang tot de schoonheid van het leven. Niet alleen de spraakkunst, maar ook de beeldende kunst heeft een goddelijk gelijk.

Of Rob Scholte nou wel of geen recht had op het oude postkantoor in Den Helder om daar een museum voor zichzelf en tijdgenoten te maken, doet er eigenlijk niet toe. Niemand, niemand, niemand mag een collectie zoals Scholte die in de loop der jaren voor eigen risico en rekening heeft opgebouwd te grabbel gooien om de opgeblazen kosten van het gemeentelijk apparaat te vergoeden. Zeker niet als je beseft dat zo’n veiling de reputatie van de kunstenaar en de waarde van zijn werk enorm devalueert. Ik huil mee met Rob, uit woede en verdriet.

Hoogste bieder

Deze dagen gaan meer dan vijfhonderd stukken naar de hoogste bieder. Ik zie tientallen borduurwerken voorbij komen. Scholte gaf al dat handwerk opnieuw waarde en betekenis door ze naast elkaar te hangen. Nu wordt die complete collectie verknipt voor snel gewin. Het heeft ook wel enige ironie. Een rijtje nitwits dat aan de som der delen hoopt te verdienen. Aan de breiwerkjes die zijn verzameld uit ongewilde nalatenschappen van hun eigen achternichten en oudtantes.

De veilingmeesters hangen deze borduursels bovendien consistent verkeerd-om. Rob lacht zich rot, dwars door de tranen heen.

Dat borduurwerk wekt geen heblust op. Maar bij de collages van oude luciferdoosjes loopt het water me in de mond. De veiling toont een stuk of twintig/dertig van dit soort collages. Lucifer in Paradise! Ze zijn decoratief en tegelijk ook heel erg Rob Scholte. Het oog van de meester die schoonheid zag in al deze kleine wondertjes van grafische kunst. Mini-affiches. Maar de startprijs is €400-. Bovendien is een enkele collage een pronkstuk zonder betekenis, terwijl de complete verzameling eigenlijk het echte werk is.

Er wordt echter ook een serie van acht kleinere Lucifers aangeboden, te beginnen bij €25-. Nadeel: het is geen echte collage, maar een digitale print die in 2007 ook te koop was bij Kruidvat. Eigenlijk is het pakpapier op een frame. De veilingmeester verwacht tachtig euro te krijgen, dat is tien euro per stuk. Met certificaat van echtheid! Tja, dat is Rob-humor. Een echte (kleine) collage is te vinden vanaf €80- per stuk.

Gij Zult!

Het belang van de verzameling geldt ook voor de geschilderde sigarettendoosjes in de serie Smoke in Your Eyes. Het is een ode aan Warhol en een knipoog naar de betweters die beslissen over onze gezondheid en ons gedrag. God is dood maar het Gebod leeft nog volop. Je kan zo’n schilderij wel apart aan de muur hangen, maar dan moet je er een verhaal bij vertellen. Het stuk staat niet op zich.

Scholte heeft nogal een hoge productie en veel van zijn series verdienen een eigen plateau om in samenhang beleefd te worden. Zo’n museum in Den Helder was dan ook geen gek idee. Misschien niet voor de eeuwigheid, maar toch tenminste zolang het meer mensen aantrekt dan afschrikt.

Spelkleden

Wat wekt wel de zamelwoede? Tussen alle borduursels kwam ik ineens een paar spelkleden tegen. We kennen allemaal de Mens Erger Je Niet die in Groningen tentoon gelegd is. Daar zouden vijftien exemplaren van gemaakt zijn. Het is wel een voorbeeld van Rob’s vroege werk, pop-art uit de jaren tachtig. Maar ik zie nu ook een schaakbord en twee Halma’s. Gewoven of geweefd bij Equator in New York.

Op de veiling worden drie vliegende vloerkleden aangeboden van drie bij drie meter. Op oude foto’s uit het museum in Den Helder is te zien dat ze op de vloer liggen in een grote zaal. De serie is door Scholte voorzien van de titel Faites vos Jeux! Blijkbaar is hij gaan voortborduren op een oud succes. Dat is conceptueel zwak, maar het origineel is wel een klassieker. Bovendien is de startprijs van €50- een weggever. Kijk, daar zie je een combinatie van een prachtig bezit en een goede investering. Je zou zelfs meer betalen als elke versie in serie gemaakt was, maar volgens mij zijn dit unica.

Ik ben vast niet de enige liefhebber die hier een buitenkans ziet. Dan gaat de waarde oplopen tot enkele duizenden euro’s. Toch publiceer ik deze observatie niet voordat de veiling zijn einde heeft bereikt, of de tapijten serieuze biedingen aantrekken.

NASCHRIFT > Ik heb de hoogste biedingen erbij gezet.

Een Onthoofding

Kunst is ooit ontstaan ter decoratie van kerken en kastelen. We zien daarom vaak bijbelse taferelen, oude mythen en legenden. Later gingen welstandige families met kunst hun salons versieren. Wie zou een onthoofding aan de muur hangen?

Op een online veiling vond ik een schilderij waarop een vrouw in een mooie jurk met een bebaard hoofd staat te zwaaien. Dat hoofd is gescheiden van de romp; de ogen zijn al gesloten. Zij straalt iets triomfantelijks uit. Kijk mij eens. Zo doen wij dat.

Zo’n tafereel zou ik niet in huis willen hebben. Maar ik werd er wel door geraakt. Welk verhaal wordt daar verteld? Wat maakt een onthoofding spannend? Al snel leidde de zoekmachine naar de legende van Judith en Holofernes. De laatste was een Assyrische generaal die de bergstad Betulia belegerde. De even rijke als vrome weduwe Judith trok stoute schoenen aan en bracht met haar dienstmaagd een bezoek aan de veldheer. Die liet zich na een feestdis verleiden en werd door het tweetal onthoofd. Wat is de wijze les? Nood breekt kuisheid?

Muze en Minnares

Klimt > JudithJudith KlimtDat verhaal inspireerde menig kunstschilder van naam om het tafereel op doek te zetten. Interessant is dat ze er vrijwel allemaal persoonlijke dimensies aan toevoegen, dwars door de eeuwen heen. Er zijn werken bekend van Botticelli, Caravaggio, Michelangelo, Rembrandt en zelfs Klimt.

Het te veilen doek wordt toegeschreven aan de omgeving van Cristofano Allori (1577-1621), dat is niet helemaal duidelijk. We vinden enkele vergelijkbare werken van deze schilder en zijn studio, en zetten die naast het recent aangeboden schilderij. Het lijk me duidelijk dat het aangeboden doek een kopie is. Een lelijke kopie bovendien. Maar misschien dat een echte expert anders oordeelt.

Het verhaal is dat Allori zijn eigen hoofd heeft afgebeeld in de hand van zijn minnares en muze Maria di Giovanni Mazzafirri, terwijl haar moeder als dienstbode is afgebeeld. De vrouw had hem afgewezen, dus Allori maakte de afbeelding om zijn liefdesverdriet en woede te verwerken. In Engeland beweren ze deze versie te bezitten, terwijl de andere versies gemaakt zijn met andere modellen.

Ook van Caravaggio bestaan mogelijk meerdere uitwerkingen van hetzelfde verhaal. Niet zo lang geleden werd een onbekend doek aangetroffen, een andere versie van een eerder werk waarop hij de onthoofding had afgebeeld. Dit werk veroorzaakte tweespalt bij experts, want het was prachtig geschilderd. Maar betreft het een echte Caravaggio?

En dan hebben we nog Rembrandt die zijn eigen vrouw Saskia van Uylenburgh als model gebruikte voor verschillende bijbelse taferelen. Rembrandt heeft de onthoofding getekend en ook het moment dat de dienstbode het hoofd in een zak stopt. Maar een echt schilderij maakte de beroemde kunstenaar van het feestelijke banket dat Judith met de legeraanvoerder had.

De Judith van Klimt spreekt me het meeste aan. Die mag in mijn salon. Kan ook een Judith van George Yepes zijn, een beroemde muurschilder uit LA. Die heeft er zeker vier gemaakt in Klimt-stijl (met bladgoud), met onder andere Lady Gaga en Carla Gugino als model.

Het schilderij op de veiling bleek gevolgd te worden door twee liefhebbers die op het moment supreme de prijs opdreven van een slordige vijfhonderd naar ruim negenhonderd euro. Een schijntje voor een meesterwerk, maar veel geld voor een lelijke kopie.