Wat voor reclame mag je verwachten van een crypto-handelsplatform dat zichzelf Bitvavo noemt en beweert in Nederland al meer dan een miljoen gebruikers te hebben? Megalomaan misschien?

Het reclamebureau Dept bedacht een verhaaltje over een man die door de woeste elementen van storm en zee vliegt of valt, om uiteindelijk op een levensgroot logo van Bitvavo te belanden. Je hoort de executive creative director al enthousiast roepen: “Eureka, rots in de branding!” Plat idee, bombastisch uitgevoerd.

Op de info-pagina’s van Bitvavo is te lezen dat ze in 27 landen actief zijn en meer dan een miljoen klanten hebben. In de commercial wordt gesproken (Engels) over 1 million users en in de ondertiteling zien we de vertaling: 1 miljoen Nederlandse klanten.

Nou weet ik niet precies wat ze onder gebruikers verstaan, maar ik vrees dat Bitvavo ietwat overijverig de indruk probeert te wekken dat handel in bitcoins gemeengoed is. Dat is het niet. De lemmingen storten zich niet massaal in de afgrond die crypto currencies zijn. Bovendien is het aantal gebruikers in 27 landen iets anders dan het aantal klanten in Nederland.

AFM: 1,2 miljoen crypto-beleggers?

De cryptomarkt valt grotendeels buiten het toezicht van de Autoriteit Financiële Markten en ook DNB beperkt zijn bemoeienis tot registratie om een oogje te houden op witwaspraktijken, maar de AFM monitort ontwikkelingen wel. Zo heeft marktonderzoeksbureau IPSOS vorig jaar in opdracht van de AFM onderzoek gedaan om vast te stellen hoe beleggers denken over crypto-currencies. Volgens IPSOS zijn er 1,2 miljoen Nederlanders die geld stoppen in crypto en de AFM neemt dat aantal zonder voorbehoud over.

Hoe komen ze aan dat getal? Dat hebben ze van GfK geleend. Het onderzoeksverslag van IPSOS is een blend van twee kleine onderzoeken onder crypto-bezitters (Beleggers n=148) en (Niet-beleggers n=254) dat vervolgens geprojecteerd is op onderzoeksresultaten van een veel groter panel (n=33.900) van GfK. In dat laatste onderzoek zou 8% van alle deelnemers boven de achttien cryptocurrencies bezitten: 1,18 miljoen.

Een ander onderzoeksbureau komt met nog grotere getallen. Kantar heeft eind 2021 onderzoek gedaan onder 43.353 Nederlanders boven de zestien, waarvan een slordige 11% aan de slag is met cryptocurrencies. Volgens dit onderzoek Crypto Investor zouden er al 1,6 miljoen mensen zijn die crypto gekocht hebben, en komen er dit jaar nog eens 400.000 bij. Kantar heeft ook gevraagd welke platforms gebruikt worden, maar die info is niet openbaar. De onderzoekers merken met betrekking tot de claim van Bitvavo echter wel op dat het aantal mensen dat een app downloadt niet hetzelfde is als het aantal actieve gebruikers.

Toch wel gemeengoed?

Anderhalf miljoen Nederlanders die bitcoins en andere crypto-tegoeden bezitten: dat is toch tamelijk massaal. Volgens het onderzoek dat in opdracht van AFM is uitgevoerd, ziet de helft van alle bezitters hun belegging in crypto als een gokje en betreft het niet meer dan 500 euro. Hopelijk heeft AFM ook inzage in het onderzoek van Kantar, zodat de resultaten van beide panels vergeleken kunnen worden.

Dan zou ook eens vergeleken kunnen worden of het aantal gebruikers van specifieke platforms zoals uit het panelonderzoek naar boven komt vergelijkbaar is met de werkelijke aantallen. Panelonderzoek vertekent de realiteit soms, omdat de antwoorden gegeven worden door mensen die voor een kleine beloning meedoen aan online onderzoek, dus daar zit een voorselectie in.

Kantar werkt met Nipobase dat Nipoints uitdeelt en ook GfK geeft punten weg die ingewisseld kunnen worden voor kooptegoed bij Wehkamp en Bol.com. Dat gratisgeld trekt vooral lager opgeleiden en lagere inkomens aan, dus de onderzoeksresultaten dienen statistisch aangepast te worden om ‘representatief’ te zijn voor andere groepen. Bovendien heeft zo’n panel bovengemiddeld veel deelnemers die veel tijd online besteden. Oftewel: meer crypto-nerds! Daarom zijn controlevragen van belang.

Naschrift 1 (eind juli)

Multiscope publiceerde eind juli 2022 onderzoek (Cryptovaluta Monitor) waaruit zou blijken dat inmiddels 1,9 miljoen Nederlanders cryptocoins bezitten. Ruim 70% is man en de leeftijdsgroep tussen 18 en 34 is oververtegenwoordigd. Oeps, zo wordt mijn bezwaar tegen die 1 miljoen van Bitvavo wel lastig. Toch een paar kanttekeningen. Multiscope zegt dat het aantal sinds het vorige onderzoek in 2018 met een miljoen is toegenomen. Dan zouden er in 2018 reeds een kleine miljoen geweest moeten zijn, terwijl dat miljoen volgens Kantar pas eind 2020 in beeld kwam.

Is denkbaar dat het aantal crypto-beleggers twee jaar lang rond de miljoen geschommeld heeft, om vervolgens in 2021 weer te gaan groeien tot het dubbele? Ik vrees dat deze verschillen door de panels veroorzaakt worden. Multiscope heeft een steekproef van 4071 gedaan in een panel van 140.000 consumenten die meedoen voor de kans op een boekenbon. Kantar maakt gebruik van Nipobase en GfK heeft zijn eigen panel.

Overigens zou uit onderzoek (n=1037) van Gallup blijken dat het aantal crypto-beleggers in de VS sinds 2018 verdrievoudigd is. Van 2% stijgt dat naar 6% van de bevolking, met name beleggers in de leeftijdsgroep tussen de 18 en 49. Dat is echter de helft van de 11% die Kantar noemde.

Naschrift 2 > De Reclame Code Commissie (oktober)

Als DNB en AFM geen toezicht houden, heeft de Reclame Code Commissie misschien wel een mening over de claim van Bitvavo dat meer dan 1 miljoen Nederlandse klanten kiezen voor dat platform. Ik vind die bewering onwaarachtig en onwaarschijnlijk, maar vooral oncontroleerbaar. Daarom heb ik begin mei een klacht ingediend. Nou is de wettelijke definitie van misleiding zodanig dat bij oncontroleerbare claims de bewijslast omgekeerd wordt, mits de klacht duidelijk gesteld wordt. Dus moest Bitvavo bewijzen dat ze inderdaad meer dan 1 miljoen Nederlandse klanten hebben. Dat deden ze met een getekende directieverklaring.

Dat leek me een bewijs uit het ongerijmde. Iedere directie kan wel met een verklaring komen om elke willekeurige claim te vrijwaren van klachten. Zo verdrink je het kalf voor het hek van de dam is. Daar trapte de RCC dus niet in. Het oordeel op 21-07 (pas gepubliceerd nadat het beroep was afgehandeld): Bitvavo wordt aanbevolen op deze wijze geen reclame meer te maken. Zie ook berichten in Emerce en Quote. Bitvavo had nog een aanvulling bij het bericht in Quote. De directieverklaring was onder ede afgelegd bij een notaris. Alsof dat enig verschil maakt.

In Beroep

In beroep zette Bitvavo zwaarder geschut in. Een speciaal ingehuurd legal team (De Roos Advocaten) had een notaris (Core Notariaat) gevraagd te bevestigen dat relevante data te vinden waren in een speciaal gemaakt verslag van een accountant & IT auditor (Endymion). Daarvoor diende wel de definitie van klant aangepast te worden, want user is eigenlijk gebruiker. De notaris bevestigde dat de accountant in de database van Bitvavo had gezien dat er meer dan 1 miljoen aanmeldingen uit Nederland geregistreerd waren, want er waren meer dan 1 miljoen e-mail adressen bevestigd. De advocaten van Bitvavo voegden daar aan toe dat het begrip klant en gebruiker ook nog eens ruim uitgelegd kon worden.

Dat was simpel te weerleggen. Vanaf drie verschillende mail-adressen werden door één persoon drie nieuwe aanmeldingen bij Bitvavo gedaan. Zo werd aangetoond: drie aanmeldingen zijn niet drie unieke gebruikers. Dus 1 miljoen aanmeldingen zijn niet perse 1 miljoen unieke gebruikers. Bovendien blijkt uit de definitie van user en account in de Algemene Voorwaarden van Bitvavo dat van elke gebruiker verwacht wordt dat die een account heeft geopend en dus in bezit is van wallets om transacties te verrichten. Het aantal gebruikers met een account en wallets is niet meer dan 1 miljoen. Dat wordt notabene bevestigd door de waarnemingen van de accountant die was ingehuurd. Bitvavo levert zo zelf het bewijs dat er niet meer dan 1 miljoen klanten of zelfs 1 miljoen gebruikers zijn.

Niet in Beroep

Aan behandeling kwam het College van Beroep niet toe, want Bitvavo trok op 7 oktober zijn beroepschrift terug. Een scherpslijper kan nu beweren dat de directie van het bedrijf onder ede een onwaarheid heeft verkondigd. Een milder oordeel is dat die directie zich heeft laten meeslepen door commercieel enthousiasme. De tikkenteller is de 1 miljoen voorbij; we hebben meer dan een miljoen registraties! Maar daar had ook een nuchtere vraag tegenover moeten staan. Hoeveel van die 1 miljoen doen echt zaken met ons? Dat getal houdt Bitvavo onder de pet. Dat mag natuurlijk, maar maak er dan ook geen reclame mee.

Naschrift 3 > Affiliates

Een volgende klacht bij de Reclame Code Commissie is gericht op het gebruik van affiliates en referal marketing in deze bitcoin business. Zoek op de naam van een willekeurig groter platform zoals Bitvavo, Coinmerce of internationale spelers zoals Binance, FTX of Coinbase in combinatie met reviews en vrijwel elke ‘onafhankelijk recensent’ blijkt betaalde backlinks te plaatsen op zijn site, zonder te melden dat het om betaalde reclame gaat. Dat is wel een vereiste van reclame, ook voor publishers die nieuwssites beheren, nieuwsbrieven verzenden of actief zijn op social media. Omdat er sprake is van een beloning, kan ook de adverteerder daar op aangesproken worden.

De adverteerder heeft de regie, dus die kan van affiliates verlangen dat er een correct beeld wordt geschetst. Niet alleen van de samenwerking. Maar ook van het toezicht door De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. Nu melden de grote Nederlandse handelsbedrijven dat ze geregistreerd zijn bij DNB, maar ze verzuimen om duidelijk te maken dat het toezicht zich beperkt tot wat vereist is volgens de Wet ter voorkoming van Witwassen en Financiering Terrorisme (Wwft) en niet de Wet op het Financieel Toezicht (Wft) waar alle financiële instellingen onder vallen. Er is dus in feite geen echt toezicht op al deze bitcoin-bankiers. Zij verpakken de leugen in een halve waarheid, en laten die voor een grijpstuiver verspreiden.

Wtf Wft!

Zulk gedrag is niet alleen in strijd met de Nederlandse Reclame Code maar ook een overtreding van de Wet op Oneerlijke Handelspraktijken. De vermelding van registratie bij De Nederlandsche Bank zonder te verduidelijken dat het geen toezicht betreft in het kader van de Wft die voor andere financiële instellingen geldt, is een misleidende omissie op grond waarvan overeenkomsten mogelijk vernietigd kunnen worden.

Zowel het ontbreken van een duidelijke reclame-aanduiding als de eenzijdige informatie over toezicht door DNB en AFM zou een aandachtspunt moeten zijn voor de Verenigde Bitcoinbedrijven Nederland (VBNL) die zich inzet voor de reputatie en integriteit van Nederlandse bitcoin-bedrijven.

Naschrift 4 > Commerciële Backlinks

Klik op deze link, open een account bij Bitvavo en ik krijg 15% commissie op alle handelskosten die jij betaalt. Mag ook deze link zijn die je naar Coinmerce leidt.