God is Urk goed gezind. Het dorp op Flevoland ontkwam in het voorjaar van 2017 op het nippertje aan een polio-uitbraak die kaalslag gezaaid zou hebben in de streng-gereformeerde gemeente. Maar de riolering die het spoelwater afvoerde waar het ontsnapte virus in beland was, mondt uit in de richting Amsterdam.

Het zou een mooi scenario zijn voor een christelijke rampenfilm. Een agressief poliovirus ontsnapt uit een laboratorium in Bilthoven dat kweken beheert voor het maken van vaccins. Er schiet een verbindingsslang los tussen twee vaten en de betrokken medewerkers raken besmet. Zij zijn weliswaar niet vatbaar voor de ziekte, maar ze worden zo wel drager van het virus.

De collega uit Lelystad blijkt inderdaad besmet. Voor de veiligheid moet hij thuis in quarantaine, maar vergeten wordt dat hij daar het virus verspreidt via het toilet, aangesloten op het riool. Het duurt een volle week voordat de GGD een aparte potstoel kan bezorgen. Inmiddels is de Wereldgezondheidsorganisatie gewaarschuwd, die eist dat het rioolslib van Lelystad getest wordt. Een medewerker van de GGD kijkt op de kaart en ziet dat het rioolwater van Lelystad wellicht richting Urk stroomt…

Reconstructie

De case is stap voor stap gereconstrueerd door de Volkskrant, die gebruik maakte van de evaluatie bij het lab zelf. Bilthoven Biologicals is onderdeel van een India’s farmaciebedrijf dat in eigen land deze vaccins niet mag maken. In India is de vaccinatiegraad lager en het besmettingsrisico groter door de vele open riolen.

De case toont echter ook aan dat Nederland ondanks de betere omstandigheden niet gevrijwaard is van risico’s. Als de omstandigheden iets anders geweest waren, had het virus naar Urk kunnen drijven waar een aanzienlijk deel van de bevolking niet ingeënt is tegen polio. Het verwerkte rioolwater van Lelystad wordt geloosd in het Markermeer waar het richting Randstad drijft, niet noordelijk naar Urk.

Bij Bbio wijzen ze niet met een beschuldigende vinger. Daar geldt de regel dat solving voorrang heeft op blaming. De prioriteit ligt niet bij bestraffen van lab-medewerkers, maar op verbeteren van processen. Naar aanleiding van het bedrijfsongeval is het overtappen aangepast met mechanische verbeteringen en zijn de medewerkers voorzien van mondkapjes. Op het terrein van de onderneming in Bilthoven is inmiddels een quarantaine-unit opgezet. Dat kwam goed uit, want in 2018 schoot er opnieuw een slang los in het laboratorium. Deze keer raakte niemand besmet.

Het is overigens een luxe dat Bbio er zo makkelijk vanaf kwam, want als er een polio-uitbraak was geweest had er wel een beschuldigende vinger gezwaaid.