Bieden op kunst leidt elke keer weer tot een stoomcursus kunstgeschiedenis. Zo trof ik recent op een online veiling een schilderij aan dat werd aangeprezen als een 19e eeuwse afbeelding van Christus. Paar tientjes om mee te beginnen. Het leek op een vaardig gemaakt kunstwerk, maar de signatuur ontbrak. Tot tweehonderd euro heb ik meegeboden; daarna haakte ik af. Ik had vooraf al wat research gedaan, maar na het bieden wilde ik toch weten of mijn instinct goed was. Zoekend op beeld kwam ik geen vergelijkbare werken tegen in de search engines, maar woorden troffen later wel doel.
Het schilderij blijkt een kopie van een doek dat toegeschreven wordt aan de 17e eeuwse artiest Giovanni Antonio Galli. Dit kunstwerk is sinds 1862 opgenomen in de collectie van het Perth Museum in de gelijknamige Schotse plaats, een geschenk van een kolonel Macdonald. Volgens experts is het gemaakt in de stijl van Caravaggio (Michelangelo Merisi, 1571-1610).
De voorstelling is op zich bekend: de Man van Smarten. Jezus die zijn wonden toont aan de apostel Thomas, de ostentatio vulnerum. Meestal is apostel zichtbaar op zulke schilderijen, maar deze keer is het de toeschouwer die als ongelovige Thomas wordt aangesproken. Wel een aardig gegeven voor namaak in kunst. Eerst zien, dan geloven!
Ikonen
In dit geval toont Jezus zijn wonden aan de kijker. Er zijn talloze hommes des douleurs in de kunst. In de 12e eeuw komt de Man van Smarten al voor op ikonen, en dan is hij nog eeuwen later te zien in kunst gemaakt in opdracht. Als schilderij, maar er zijn ook beeldhouwwerken waarop de zoon van god aandacht op zijn wonden vestigt. Het was een beeltenis die vaak vertoond werd in middeleeuwse ziekenhuizen om patiënten eraan te herinneren dat een goed katholiek niet zeurt als hij lijdt.
Onderzoekers van het meesterwerk in Perth leggen uit dat veel ziekenhuizen opdracht gaven aan een kunstschilder om een schilderij te maken van deze bijbelse gebeurtenis, dus daar kan het op de veiling aangeboden doek een voorbeeld van zijn. Maar de gelijkenis is zo groot (het schilderij in Perth is pas publiekelijk ontdekt in 2009) dat het waarschijnlijk een latere kopie betreft.
Had ik meer dan 200 euro geboden, dan was ik nu waarschijnlijk zelf een schmerzensmann geweest. Al moet ik zeggen dat het recent geveilde schilderij ouder lijkt dan het werk dat in Perth hangt. Die Schotse Christus heeft niet eens een echte baard!
