Is dat de Notre Dame? Van de voorkant bezien, op een besneeuwde avond. Vastgelegd op linnen aan het begin van de 20e eeuw, oude trams en heren met hoeden in beeld. Of is het een cartooneske kopie van later datum?

De aanbieder op de online veiling stelt dat de maker onbekend is. Het schilderij heeft geen signatuur. De expert (het is altijd dezelfde) kan het werk niet goed plaatsen en plakt er een waarde van een paar honderd euro op. Dat is waarschijnlijk de standaard adviesprijs voor een decoratief stuk in een mooie lijst. Kan je niet op stuk gaan.

De Notre Dame is al lang een geliefd schildersobject. Het zicht op de voorzijde is door meer schilders gekozen, ergens op de Quai de Montebello aan de Seine. Waar les bouquinistes staan, met hun boekenstalletjes langs het muurtje. De winteravond met sneeuw en lichtjes maakt het tafereel sprookjesachtig. Eind 19e eeuw met paarden en koetsjes. Een paar jaar later ook klassieke auto’s, die eigenlijk naar koetsen geboetseerd zijn.

Schilders

Het was ook een favoriet stekje voor Georges Stein (1870-1955), schilder van de Belle Epoque. Stein vertoefde graag in grote steden. Ze maakte vergelijkbare taferelen in Londen. Liefst nam ze nog even een bloemenkraam mee. Haar werk heeft vaak een illustratieve kracht, alsof het een verhaal begeleidt. Stein heeft honderden stadsgezichten gemaakt, die nog steeds goed verkopen. In haar eigen tijd werd ze niet als meester erkend, misschien juist vanwege dat illustratieve. Volgens sommige bronnen was Georges een man.

Ook Frederick Childe Hassam (1859-1935) zat graag aan de Seine met zicht op de Notre Dame. Childe Hassam was een Amerikaan die in 1886 vanuit Boston naar Parijs reisde om zich daar als schilder verder te bekwamen in de omgeving van roemruchte impressionisten en de Barbizon-traditie. Hij had twee jaar eerder ook al enkele maanden in Holland doorgebracht, om de oude meesters te bekijken. Zijn achternaam suggereert een oosterse afkomst, maar het was simpelweg een spelfout in het burgerlijk register toen zijn grootvader Horsham in de VS arriveerde. Childe hanteerde het als een geuzennaam en tekende een halve maan in zijn signatuur. Hassam was gefascineerd door regen, mist en sneeuw.

We mogen bovendien Luigi Loir (1845-1916) niet vergeten. Die groeide op in het buitenland, als zoon in een diplomatengezin. Op zijn twintigste keerde hij terug naar Parijs, waar de modernisering van de stad een belangrijke bron van inspiratie werd. Behalve als kunstschilder was Loir ook actief als illustrator en reclametekenaar. Hij heeft veel stadsgezichten gemaakt, waarbij de werking van het licht in regen of sneeuw een belangrijke extra dimensie toevoegde. Maar dit zich op de Notre Dame is van hem niet bekend.

De Franse schilder met Spaanse ouders Edouard Léon Cortès (1882-1969) verdient zeker ook genoemd te worden als schilder van de Notre Dame. Al op zijn 17e werd Cortes erkend als een talent, maar de echte waardering ontstond pas in 1945 na een tentoonstelling in Amerika. Werk van deze schilder duikt nog steeds op in kringloopwinkels en nu ook online veilingen. Cortes maakte veel decoratieve stadstaferelen van Parijs.

Copycats

Jean Salabet (1900-?) is van later datum. Deze Franse kunstschilder beeldt koetsen en klassieke auto’s af die hij alleen in zijn kindertijd heeft zien rijden. Een navolger dus. Maar een vaardige navolger. Hij tekende met Salabet Paris, net zoals HEMA in het buitenland Amsterdam aan zijn naam heeft toegevoegd. Een goede Salabet hang je in huis voor een paar duizend euro.

Een andere kunstenaar die veel gekopieerd lijkt te hebben van voornoemde schilders is Antoine Blanchard (1910-1988), een pseudoniem van de schilder Marcel Masson. Deze bekwame kunstenaar gebruikte ook oude ansichtkaarten als inspiratiebron om het verleden nieuw leven in te blazen. Op zijn werk zien we het Parijs van de eeuwwisseling afgebeeld. Ook hier weer veel regen, sneeuw en mist. Het is serie-productie. Leuk als decoratie; vaardig gemaakt, maar geen kunst.

Het schilderij op de veiling doet denken aan het werk van Antoine Blanchard. Die kopieerde immers elementen uit schilderijen van de reeds genoemde Edouard Cortes, maar ook van Eugène Galien-Laloue (1854-1941), een schilder met Italiaanse voorvaders.

En verrek. We hebben het origineel gevonden: Notre Dame sous la Neige, inderdaad een werk van Galien-Laloue. Meteen valt op hoe ontzettend veel beter de eerste echte versie is. Meer detail, meer verfijning, meer beleving. De kopie wordt ineens een plat aftreksel. De beunhaas heeft het tafereel bovendien versimpeld. De kopie toont geen officier. Er lopen andere mensen op de stoep. De kathedraal is minder goed afgebeeld. Op de online veiling bracht het 160 euro op. Toch niet veel geld voor zo’n wanddecoratie.

Nou was Galien-Lalou (tevens actief als Lievin, Galiany, Lenoir en Dupuy) zelf ook niet vies van enig kopieerwerk. Hij heeft zijn eigen Notre Dames talloze keren opnieuw gemaakt, met dezelfde trammetjes maar in verschillende seizoenen. We zetten ze even op een rijtje. Kan zijn dat er een enkele vervalsing tussen zit. Daarna volgt een rijtje van Cortes, een stuk of tien vanuit ongeveer dezelfde hoek.

En dan de serie van Cortes vanuit een iets andere hoek. Allemaal even indrukwekkend.

Het oog wordt meteen getrokken door het sterke beeld van een trommelaar met zijn hangende drum en een uniform dat meeplooit met zijn slagen. Weer zo’n schilderij op een online veiling dat nader onderzoek verdient.

De expert van de veiling vindt deze tamboer een paar honderd euro waard. De lijst om het schilderij kan genegeerd worden, maar het paneel suggereert toch enige leeftijd. De afbeelding is gemaakt met rake, wilde streken van penseel en paletmes. Het schilderij is zeker decoratief, maar is het niet een kopie van een veel sterker origineel?

De ervaring leert dat zo’n werk op een online veiling meestal lukrake namaak is van een beter schilderij. En inderdaad, een beetje zoeken levert een treffer op bij kunsthandel Ivo Bouwman, nu in particulier bezit: Le Tambour van Isaac Israels. Gemaakt in 1882 toen de schilder 17 was. Als studie voor het latere werk Transport der Kolonialen. Ook olieverf op een paneel. Zelfs de maten komen ruwweg overeen. Alleen voor de schaduw had de namaker geen geduld. De trom ontbeert glans. Vergelijk ook eens de stand van de voeten. Desondanks geen onverdienstelijke kopie.

Heeft de expert van de veiling dit niet gezien? De verkoper Artpoint Amsterdam* doet alsof hij van niks weet. “Heeft de kwaliteit van een schilder als Isaac Israels.” Als die dacht dat het een echte Israels zou kunnen zijn, werd het niet voor 1 euro startprijs aangeboden. Het schilderij vond een nieuwe eigenaar voor 180 euro.

Kröller Müller

Het meesterwerk Transport der Kolonialen van wonderkind Isaac hangt in het Kröller Müller museum, een enorme lap van 3 bij 1,60 meter groot. De tamboer op dat werk is veel gedetailleerder. Dat schilderij is onderdeel van een serie, want ook in Museum Rotterdam hangt een afbeelding van vertrekkende KNIL-soldaten, onder begeleiding van de marechaussee.

Israels zou pas later een impressionistische stijl ontwikkeld hebben, maar deze studie suggereert dat hij ook als zeventienjarige al een trefzekere kwast had. Of waren het toch meerdere studies?

Klaprozen hebben voor Britten een belangrijke betekenis. Het zijn de bloemen die bloeien op de slagvelden van de Eerste Wereldoorlog. Wanneer die oorlog herdacht wordt, draagt het hele verenigd koninkrijk poppies als teken van rouw en herinnering. Plastic klaprozen.

Die slagvelden van de Eerste Wereldoorlog liggen in Vlaanderen. De Franse schilder Henry-Jacques Delpy (1877-1957) heeft enkele fraaie stillevens gemaakt van klaprozen in een gouden vaas. Een aantal daarvan is in Engeland terecht gekomen, omdat de Britten er een hoge symbolische waarde aan toekennen.

Delpy is vooral bekend van zijn landschappen in stijl van de Barbizon school, een voorloper van het impressionisme. Veel werk en plein air, in de buitenlucht. In de landschappen van Delpy is al een impressionistische kijk zichtbaar in de bomen, de luchten en het water. Een mooi landschap van Delpy is een paar duizend euro waard.

Klaprozen

Dat werd in het jaar 2000 ook betaald voor een stilleven met klaprozen dat geveild werd bij Christies in Londen. Nadien zijn er meer vergelijkbare stukken aangeboden op de kunstmarkt. Een tweede op een onbekende veiling in 2013. De derde uit Frankrijk online voor een paar honderd euro; een vierde uit Engeland online nu voor enkele tientjes. Deze laatste wordt snel doorverkocht, want het schilderij is enkele weken eerder geveild via eBay voor vijftig pond. De eerste drie schilderijen zijn relatief groot; de vierde meet 14×18 cm. Een liefhebber betaalde deze keer 149 euro.

Het tafereel zelf vertoont veel overeenkomsten. De bloemen, hun schikking, het groen, de goudkleurige vaas, de tafel. In het eerste twee schilderijen ligt een klaproos op tafel. Dat hebben de andere twee niet. De vaas verschilt sterk op elk schilderij. Ook het groen ziet er telkens anders uit. De schilderijen lijken niet van dezelfde hand. Maar welke zijn dan namaak? En wat denken de namakers te bereiken? Zijn die paar honderd euro opbrengst nou echt die moeite waard? In Luxemburg zit een copycat die meent van wel.

Of zijn ze alle vier echt? Varianten op één thema. Een studie en drie werken voor de verkoop? Ze hebben allemaal een zekere charme.

En toen kwam ik de vijfde variant tegen op een veiling in Cannes, verkocht in 2013. Nou vind ik ze ineens allemaal nepperig